‌خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها - محدثه نجف زاده: استان قم به‌عنوان یکی از قطب‌های مذهبی و فرهنگی کشور، همواره مقصدی مهم برای زائران و گردشگران داخلی و خارجی بوده است.

در کنار جایگاه معنوی و زیارتی این شهر، وجود زیرساخت‌های درمانی، بیمارستان‌های تخصصی و فوق‌تخصصی در حال احداث و همچنین ظرفیت بالای علمی و پزشکی، فرصت کم‌نظیری را برای توسعه گردشگری سلامت فراهم کرده است.

آمارها نشان می‌دهد که گردشگری سلامت در جهان سهمی چشمگیر از اقتصاد دارد و در ایران نیز به‌ویژه در شهرهای زیارتی چون قم، مشهد و شیراز، بخش قابل‌توجهی از سفرها به انگیزه خدمات درمانی و سلامت انجام می‌شود.

با این حال، تحقق جایگاه واقعی قم به‌عنوان نگین گردشگری سلامت کشور نیازمند سیاست‌گذاری هدفمند، سرمایه‌گذاری بخش خصوصی، تکمیل زیرساخت‌های اقامتی و درمانی و معرفی بین‌المللی ظرفیت‌هاست.

این گزارش تلاش دارد ضمن بررسی پروژه‌ها و اقدامات انجام‌شده در قم در حوزه سلامت‌محور، به چالش‌ها و راهکارهای پیش‌رو پرداخته و چشم‌اندازی روشن از آینده گردشگری سلامت در این استان ارائه دهد.

چالش‌های زیرساختی سد راه شکوفایی توریسم سلامت در استان قم

قم، شهری با جایگاه ممتاز زیارتی و تمدنی، امروز در آستانه تحولی مهم در حوزه گردشگری سلامت قرار دارد و ظرفیت‌های بی‌نظیر این استان، از جمله حضور حرم مطهر حضرت معصومه (س)، مسجد مقدس جمکران، زیرساخت‌های درمانی در حال توسعه و پروژه‌های بزرگ بیمارستانی، موقعیتی کم‌نظیر برای جذب گردشگران داخلی و بین‌المللی فراهم کرده است.

سید رضا صالحی‌امیری، وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، در سفر اخیر خود به قم بر اهمیت توسعه زیرساخت‌ها و سرمایه‌گذاری بخش خصوصی تأکید کرد و گفت: جذابیت، امنیت و زیرساخت، سه رکن اصلی رونق گردشگری هستند که قم در دو مؤلفه اول توانمند است، اما در زیرساخت‌ها نیازمند توسعه جدی است و ایجاد فرودگاه، تکمیل هتل‌ها و مراکز اقامتی، و طرح‌های عمرانی مرتبط با حرم مطهر و جمکران از جمله پروژه‌های کلیدی است که می‌تواند جریان گردشگری را در استان به‌طور چشمگیری افزایش دهد.

وزیر میراث فرهنگی همچنین بر اهمیت توسعه بعد تمدنی قم تأکید کرد و افزود: این استان با تاریخ و زنجیره تمدنی ارزشمند، می‌تواند در کنار جایگاه زیارتی خود، به تراز پنج استان تمدنی کشور برسد و تدوین «طرح جامع ده‌ساله گردشگری» با مشارکت نهادهای محلی، استانداری و مشاوران متخصص، از دیگر راهکارهای مورد تأکید برای ارتقای جایگاه گردشگری استان است.

صالحی امیری می‌گوید: در حوزه گردشگری سلامت، پروژه‌های بزرگ بیمارستانی مانند نور و خاتم، با ظرفیت‌های هزار تختخوابی و بخش‌های تخصصی و فوق‌تخصصی، نه تنها به ارتقای سطح خدمات پزشکی استان کمک می‌کنند، بلکه با جذب بیماران بین‌المللی می‌توانند زمینه اشتغال پایدار و رونق اقتصادی را فراهم کنند و توجه به گردشگری سلامت در شهرهای زیارتی، با آمارهایی مانند بیش از ۲۰ درصد گردشگران اختصاصی سلامت در شهرهای مذهبی و هزینه بالاتر این گردشگران نسبت به گردشگران عادی، نشان‌دهنده اهمیت ویژه این حوزه است.

علاوه بر فرصت‌ها، چالش‌هایی نیز در این حوزه در قم وجود دارد، ضعف زیرساخت‌های حمل‌ونقل، محدودیت هتل‌ها و اقامتگاه‌های استاندارد، و بازاریابی ناکافی ظرفیت‌های استان از جمله موانع پیش‌روی توسعه گردشگری سلامت هستند و برای رفع این مشکلات، ضرورت دارد ظرفیت‌های درمانی و اقامتی مناسب ایجاد شود، معرفی بین‌المللی استان افزایش یابد و بسته‌های سرمایه‌گذاری شفاف برای بخش خصوصی تدوین گردد.

به اعتقاد وزیر گردشگری با توجه به برنامه‌های دولت، سند برنامه هفتم توسعه و اقدامات در حال انجام، قم پتانسیل تبدیل شدن به یک قطب اصلی گردشگری سلامت کشور و منطقه را دارد و ترکیب جذابیت‌های زیارتی، تمدنی و درمانی، همراه با زیرساخت‌های مدرن و سرمایه‌گذاری هدفمند، می‌تواند این استان را به مقصدی معتبر و جذاب برای گردشگران داخلی و خارجی تبدیل کند.

چالش‌های زیرساختی سد راه شکوفایی توریسم سلامت در استان قم

سفر اخیر وزیر میراث فرهنگی به استان قم موضوع گردشگری به خصوص گردشگری سلامت را یک بار دیگر در اولویت‌های برنامه ریزی و توجه مسئولان استانی، سرمایه‌گذاران و رسانه‌ها قرار داده است.

وی در این سفر و پس از بازدید از چند طرح شاخص استان قم با اشاره به ساخت بیمارستان تخصصی و فوق تخصصی نور که تاکنون بیش از ۸۰ درصد پیشرفت فیزیکی داشته، این مرکز درمانی وسیع را در کنار مجموعه هتل سلامت به عنوان یکی از قطب‌های اصلی گردشگری سلامت در کشور عنوان کرد.

بهرام عین اللهی، وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی نیز سال گذشته در سفر به استان قم از تقویت گردشگری سلامت به عنوان یکی از برنامه‌های مهم وزارت بهداشت یاد کرد و با اشاره به زیارتی بودن و وجود حوزه‌های علمیه در شهر مقدس قم، گفت: امروزه گردشگران زیادی از کشورهای مختلف به قم سفر می‌کنند و نیاز است در گردشگری سلامت نیز برنامه جامعی از سوی دانشگاه علوم پزشکی قم تهیه و مجوزهای لازم برای پذیرش بیماران بین الملل به بیمارستان‌های این استان، ارائه شود.

سال گذشته یک میلیون و ۲۰۰ هزار گردشگر سلامت به کشور سفر کردند و میانگین هزینه کرد آنان بین دو تا سه هزار دلار بود، رقمی که حدود سه برابر گردشگران عادی است و نشان می‌دهد سرمایه‌گذاری در این حوزه اهمیت ویژه‌ای دارد.

در شهرهای زیارتی مانند قم، مشهد و شیراز نیز بیش از ۲۰ درصد گردشگرانی که وارد می‌شوند به طور اختصاصی به بخش گردشگری سلامت مرتبط هستند، عددی که مشاور وقت رئیس دانشگاه علوم پزشکی قم در سال ۱۴۰۲ اعلام کرد.

وی سهم نظام درمان در سطح جهان را ۴.۵ تریلیارد دلار عنوان کرد که از این بین ۶۳۹ میلیارد دلار سهم گردشگری سلامت است که به این ترتیب باید مسیر اقتصاد گردشگری سلامت به‌خوبی به بخش خصوصی معرفی و تبیین شود و افرادی از اتاق بازرگانی، وزارت کشور، سازمان توسعه تجارت و هلال‌احمر معرفی‌شده و به‌صورت تخصصی مسیرها را تبیین کنند.

در این مسیر تشکیل دبیرخانه دائمی گردشگری سلامت در کشور قطعاً می‌تواند تقویت گردشگری سلامت را با نگاه منطقه‌ای آغاز و در کمترین زمان به سطح ملی و بین المللی برساند.

چالش‌های زیرساختی سد راه شکوفایی توریسم سلامت در استان قم

در همین زمینه خرداد سال جاری بود که استاندار قم در حاشیه بازدید از پروژه بزرگ بیمارستان در حال ساخت خاتم در منطقه پردیسان قم بر اهمیت توجه به گردشگری سلامت تاکید و اظهار کرد: با تکمیل پروژه بزرگ بیمارستان خاتم و ایجاد زیرساخت‌های اقامتی و درمانی پیشرفته، قم می‌تواند به یکی از قطب‌های اصلی گردشگری سلامت در کشور و منطقه تبدیل شود.

اکبر بهنام‌جو ضمن بیان وسعت ۱۰۰ هکتاری پروژه و اشتغال یک‌هزار و ۷۰۰ نفر در آن، افزود: بیمارستان خاتم به‌عنوان بزرگ‌ترین پروژه درمانی کشور، از طرح‌های راهبردی استان در حوزه سلامت است که پس از بهره‌برداری کامل، زمینه اشتغال مستقیم بیش از ۵ هزار نفر را فراهم خواهد کرد و کلنگ ساخت این بیمارستان بهمن ۹۴ به زمین زده شد.

به گفته استاندار قم تا پایان سال ۱۴۰۴، بخش اورژانس بیمارستان خاتم همراه با بخش‌های تخصصی دیگر با ۳۲۶ تخت بستری به بهره‌برداری می‌رسد و با تکمیل این پروژه و ایجاد زیرساخت‌های اقامتی و درمانی پیشرفته، قم می‌تواند به یکی از قطب‌های اصلی گردشگری سلامت در کشور و منطقه تبدیل شود؛ فرصتی که علاوه بر ارتقا سطح خدمات پزشکی، به اشتغال‌زایی پایدار و توسعه اقتصادی استان نیز کمک شایانی خواهد کرد.

او همچنین به موضوع تأمین انرژی پروژه اشاره کرد و گفت: با توجه به ناترازی های موجود، احداث نیروگاه خورشیدی با ظرفیت چهار مگاوات در دستور کار قرار گرفته که ۱.۵ مگاوات از آن تا پایان سال وارد مدار خواهد شد و تمامی ظرفیت‌های مدیریتی استان در کنار این پروژه ملی قرار دارند تا با هم‌افزایی، پیگیری جدی و نگاه جهادی، این مجموعه درمانی در آینده‌ای نزدیک به نگینی درخشان برای قم و نظام سلامت کشور تبدیل گردد.

چالش‌های زیرساختی سد راه شکوفایی توریسم سلامت در استان قم

پروژه‌ها و اماکن مرتبط با گردشگری سلامت در قم

هم اکنون تعدادی پروژه در دست ساخت و همچنین برخی اماکن و اقامتگاه‌ها به منظور توسعه گردشگری سلامت در استان قم وجود دارد که از جمله آن‌ها بیمارستان ۵۰۰ تختخوابی نور است که این پروژه بزرگ درمانی، در زمینی به مساحت ۸۰ هزار مترمربع واقع در شهر قم، بزرگراه آیت الله بروجردی در حال احداث است.

زیربنای این پروژه ۲۴۰ هزار مترمربع و همچنین دارای ۴۸ هزار مترمربع محوطه و فضای سبز می‌باشد و ظرفیت پذیرش کل طرح ۵۰۶ تخت بستری خواهد بود و فاز اول آن شامل ساختمان اصلی با ۱۲ طبقه و ظرفیت پذیرش ۳۰۰ تخت بستری است و این مجتمع درمانی دارای یک تالار جراحی با ۱۰ اتاق عمل تخصصی و فوق تخصصی و بهره مندی از اتاق عمل هیبرید، مجهز به بخش‌های درمان و بستری تخصصی و فوق تخصصی، بخش جامع و فوق تخصصی درمان سرطان شامل بخش شیمی درمانی و رادیوتراپی با ۵ عدد بونکر پرتو درمانی، مرکز تشخیصی پزشکی هسته‌ای با اولین دستگاه پت اسکن استان قم و سایر بخش‌های مرتبط درمانی است که خود می‌تواند نقشی عظیم در اشتغالزایی و درمان این استان داشته باشد.

بیمارستان خاتم پروژه بعدی است که یکی از پروژه‌های مهم و استراتژیک در بخش بهداشت و درمان کشور محسوب می‌شود و در شهرک سلامت خاتم به مساحت ۱۰۰ هکتار در جاده پردیسان به ورجان، بلوار ابوطالب واقع شده است.

این پروژه عظیم هزار تختخوابی از سال ۱۳۹۴ آغاز شد و به گفته حجت الاسلام قاسم روانبخش، نماینده مردم قم در مجلس شورای اسلامی از پاییز سال گذشته تاکنون، تغییرات قابل‌توجهی در این مجموعه رخ داده و بخش تأسیسات در حال تکمیل بوده و تجهیزات پزشکی مورد نیاز نیز خریداری شده‌اند و به ویژه بخش سرطان با بیش از ۳۰۰ تخت، آماده بهره‌برداری خواهد شد.

نماینده قم در مجلس شورای اسلامی با اشاره به رویکرد حمایتی از پروژه‌های سلامت‌محور در استان، اظهار کرد: این بیمارستان یک کارگاه فعال است و تمام بخش‌ها به‌صورت شبانه‌روزی در حال فعالیت‌اند و وعده‌هایی که پیش‌تر درباره سرعت ساخت داده شده بود، به‌درستی در حال تحقق است.

وی با اشاره به نام‌گذاری سال جاری از سوی مقام معظم رهبری و تأکید بر «سرمایه‌گذاری برای تولید»، پروژه خاتم را نمونه‌ای عملی از تحقق این راهبرد دانست و تصریح کرد: اینجا دقیقاً همان نقطه‌ای است که دولت زیرساخت را فراهم کرده و بخش خصوصی سرمایه‌گذاری کرده و بیمارستانی عظیم در حال ساخت است که هم سرمایه‌گذار سود می‌برد و هم مردم بهره‌مند می‌شوند.

به گفته این نماینده مجلس این مجموعه ۱۰۰ هکتاری تنها یک بیمارستان نیست، بلکه شامل پروژه‌های جانبی همچون هتل، منازل سازمانی و سایر خدمات جانبی است و نمایندگان قم به‌طور جدی روند پیشرفت آن را دنبال خواهند کرد تا با کمترین تأخیر، مجموعه‌ای کارآمد و فاخر در خدمت مردم قرار گیرد.

مرکز گردشگری سلامت الوند مرکزی دیگری است در قلب شهر قم و در فاصله یک کیلومتری حرم مطهر حضرت معصومه (س) واقع در خیابان ۳۰ متری هنرستان است که سال ۱۳۹۷ افتتاح شد و در زمینه‌های مختلف تغذیه، ورزش، سلامت و پوست و زیبایی به زائران، مسافرین و مردم قم خدمات سلامت ارائه می‌دهد.

دهکده سلامت صبا مورد دیگری است که در فاصله ۶۰ کیلومتری شهر قم و در مجاورت شهر دستجرد و بخش خلجستان در سال ۱۳۹۴ افتتاح شد و دارای بخش‌های دریاچه مصنوعی به همراه ورزش‌های آبی، اسکله قایق سواری، ماهیگیری، اسکیت و دوچرخه سواری و مجموعه‌های اقامتی و پذیرایی است تا مسافران و زائران بتوانند در محیطی خارج از شهر از امکانات توریستی سلامت محور بهره ببرند.

همچنین استان قم در درمان ناباروری نیز یکی از قطب‌های کشور محسوب می‌شود و سالانه تعداد زیادی از زوجین داخل استان، از سایر استان‌ها و حتی خارج از کشور برای درمان به این استان مراجعه می‌کنند.

سید رضا طباطبایی، رئیس جهاد دانشگاهی واحد قم از انعقاد قرارداد توریسم درمانی با کشور عراق در آینده نزدیک خبر داد و گفت: پژوهش‌هایی مانند بیولوژی تولید مثل و سلول‌های بنیادین و یا پژوهش بر گیاهان مقاوم برابر شوری و خشکی در واحد قم جهاد دانشگاهی در دست اقدام است.

مشکلات توریسم سلامت استان قم و راهکارها

وجود مراکز درمانی و بیمارستان‌های مجهز مانند بیمارستان فاطمی، بیمارستان ولی‌عصر (عج) و مراکز تخصصی چشم‌پزشکی، قلب و ناباروری و همچنین پزشکان متخصص و کادر درمانی مجرب دلایل تبدیل شدن قم به قطب گردشگری سلامت است که این مهم با توجه ویژه مسئولان، جذب سرمایه گذاران بخش خصوصی و تبلیغات مناسب است که می‌تواند توسعه یابد.

سید محسن قریشی زاده، رئیس انجمن صنفی دفاتر خدمات مسافرتی استان قم در گفتگو با مهر وجود مراکز درمانی و بیمارستان‌های مجهز و تخصصی متعددی، حضور پزشکان متخصص و نزدیکی به تهران و سایر استان‌های کشور را از امتیازات این استان برای جذب گردشگران سلامت عنوان کرده است.

قریشی‌زاده با بیان اینکه وجود حرم مطهر حضرت معصومه (س) و سایر اماکن مذهبی و فرهنگی، می‌تواند انگیزه‌ای برای سفر گردشگران سلامت به قم باشد گفت: در عین حال شاهد چالش‌ها و موانعی پیش روی صنعت گردشگری قم به خصوص در حوزه سلامت هستیم که از آن جمله باید به ضعف در زیرساخت‌های حمل و نقل، هتلداری و اقامت اشاره کرد و معرفی ناکافی ظرفیت‌های قم در حوزه گردشگری سلامت به جامعه هدف و عدم بازاریابی علمی و بین‌المللی، در عدم تحقق اهداف عالی گردشگری سلامت در قم مؤثر بوده‌اند.

وی ایجاد و تجهیز مراکز درمانی و اقامتی مناسب برای گردشگران سلامت، معرفی ظرفیت‌های قم در حوزه گردشگری سلامت از طریق رسانه‌ها و فضای مجازی، ایجاد تسهیلات برای اخذ ویزا برای گردشگران خارجی، ارائه خدمات درمانی با کیفیت و قیمت مناسب به گردشگران سلامت و آموزش زبان‌های خارجی و مهارت‌های مرتبط با گردشگری سلامت به فعالان این حوزه از جمله این راهکارها در این بخش می‌داند.

دومین شب اجرای ارکستر موسیقی ملی ایران به میزبانی مردم گیلان برگزار شد