در گرمای تابستان، وقتی وارد اتاقی خنک می‌شوید یا نسیمی ملایم به صورت‌تان می‌وزد، حسی از آرامش و رضایت درون‌تان جریان پیدا می‌کند. ممکن است حتی بدون اینکه متوجه شوید، لبخند بزنید. این حس، چیزی بیشتر از یک واکنش فیزیکی ساده است. علم اکنون ثابت کرده است که بدن شما برای درک «سرما» یک مسیر عصبی مستقل دارد. این مسیر آن‌قدر مهم است که اگر از کار بیفتد، نه‌تنها لذت خنکی را از دست می‌دهید، بلکه ممکن است «درد» را به جای آن تجربه کنید.

پژوهش تازه‌ای که در «دانشگاه میشیگان» (University of Michigan) انجام شده است، این مسیر عصبی را برای نخستین بار به طور کامل ترسیم کرده است. در این تحقیق، دانشمندان دریافته‌اند که پوست انسان دارای گیرنده‌هایی است که «سرما» را جدا از گرما تشخیص می‌دهند. این سیگنال‌ها سپس به نخاع منتقل می‌شوند و در آنجا، یک گروه از نورون‌های خاص نقش تقویت‌کننده را ایفا می‌کنند. آنها پیام را آن‌قدر قوی می‌کنند تا مغز بتواند آن را با وضوح کامل دریافت کند. این تحقیق در سایت «ساینس دیلی» (Science Daily) منتشر شده است.

مسیر مخفی خنکی در بدن شما

تا همین اواخر، تصور می‌شد که بدن تنها از یک شبکه عصبی برای درک دما استفاده می‌کند و سرما صرفاً نقطه مقابل گرما است. اما کشف جدید نشان می‌دهد که بدن برای سرما و گرما، دو مسیر عصبی جداگانه دارد. به عبارت دیگر، حس سرما نه یک نسخه ضعیف از نبود گرما، بلکه احساسی اصیل و مستقل است.

در این مطالعه، دانشمندان با استفاده از تصویربرداری‌های پیشرفته و ثبت فعالیت‌های الکتریکی، مشاهده کردند که در بدن موش‌ها سیگنال سرما از پوست به مغز چگونه منتقل می‌شود. گیرنده‌هایی در پوست دمای بین ۱۵ تا ۲۵ درجه سانتی‌گراد را تشخیص می‌دهند. این دما همان محدوده‌ای است که برای بسیاری از ما حس خنکای دلپذیر ایجاد می‌کند. وقتی این گیرنده‌ها تحریک می‌شوند، نورون‌های اولیه را فعال می‌کنند و پیام به نخاع می‌رسد.

در این نقطه از مسیر، گروهی از نورون‌ها وارد عمل می‌شوند که پیش‌تر ناشناخته بودند. این نورون‌ها همان تقویت‌کننده‌هایی هستند که سیگنال سرما را تشدید می‌کنند. بدون آنها، پیام‌های سرما در بین سایر سیگنال‌های عصبی گم می‌شود. این یعنی ما یا اصلاً خنکی را احساس نمی‌کنیم یا آن را اشتباه تفسیر می‌کنیم.

وقتی سرما دردناک می‌شود

شاید این تجربه برایتان آشنا باشد یا از اطرافیان شنیده باشید که بعضی از افراد در اثر تماس با سرما، درد شدیدی را احساس می‌کنند. این وضعیت در میان افرادی که تحت درمان‌های شیمی‌درمانی قرار گرفته‌اند، بسیار رایج است. بیش از هفتاد درصد بیماران پس از «شیمی‌درمانی» (Chemotherapy) از درد‌های ناشی از سرما شکایت دارند. بررسی‌های جدید نشان داده است که مسیر عصبی خنکی که در بدن سالم کار می‌کند، مسئول این درد‌ها نیست. این یعنی درد‌های سرمایی از مسیری دیگر وارد مغز می‌شوند. اما درک مسیر سالم و طبیعی این حس، گامی اساسی برای کشف منبع اختلالات و درمان‌های مؤثر است.

دانشمندان معتقدند با مطالعه عمیق‌تر همین مسیر، می‌توان درمان‌هایی طراحی کرد که حس لذت‌بخش سرما را حفظ کند و فقط بخش دردناک و مخرب آن را خاموش نماید. این امر به‌ویژه در درمان درد‌های مزمن و بیماری‌های عصبی، امید‌های فراوانی ایجاد کرده است.

فراتر از درد و لذت

تجربه‌ی سرما همیشه یکسان نیست. یک نسیم خنک در تابستان ممکن است حس رهایی ایجاد کند، اما همان نسیم در زمستان ممکن است حس ترس یا ناراحتی را در پی داشته باشد. علت این تفاوت، نه در خود دما، بلکه در نحوه پردازش مغز است. مغز انسان نه‌تنها دما را اندازه‌گیری می‌کند، بلکه آن را با زمینه‌ی عاطفی، خاطرات، و وضعیت بدن ترکیب می‌کند تا واکنش مناسبی از ما دریافت کند. برای همین است که «خنکی» گاهی آرامش‌بخش است و گاهی آزاردهنده است.

دکتر«بو دوان» (Bo Duan)، استاد زیست‌شناسی در دانشگاه میشیگان و نویسنده اصلی این مطالعه می‌گوید: «در تابستان، قدم زدن کنار دریاچه میشیگان و احساس نسیم ملایم روی صورتم برایم لذت‌بخش است. ولی در زمستان، همین باد برایم تحمل‌ناپذیر می‌شود.»

این تفاوت درک، یکی از موضوعات اصلی پژوهش‌های آینده است. دانشمندان اکنون به‌دنبال آن هستند که ببینند مغز چگونه این سیگنال‌های حرارتی را با احساسات ترکیب می‌کند و چه مسیری باعث ایجاد درد‌های سرمایی می‌شود.

علم خنکای زندگی

این کشف که بدن انسان برای دریافت حس سرما از یک مسیر عصبی مستقل و تقویت‌شونده در نخاع استفاده می‌کند، نقطه عطفی در درک علمی از ادراک دما است. فهم بهتر این فرآیند نه‌تنها تجربه خنکی را از منظر زیستی روشن‌تر می‌سازد، بلکه مسیر‌های درمانی نوینی را برای کاهش درد‌های سرمایی، به‌ویژه در بیماران تحت شیمی‌درمانی، هموار می‌سازد. اکنون علم در آستانه پیوندی عمیق‌تر میان حس و ادراک ایستاده است، جایی که مغز، احساسات و محیط در تعاملی پیچیده، اما قابل‌فهم به هم متصل می‌شوند.

انتهای پیام/

آسانی زودتر از موعود وارد استقلال می‌شود؟