خبرگزاری مهر، گروه اقتصاد- فاطمه امیراحمدی: سال گذشته بود که وزارت زراعت افغانستان اعلام کرد، سال ۱۴۰۲ این کشور ۲۱ تن تولید زعفران داشت؛ اما بنا بر اعلام آمار جهانی از حجم صادرات این کشور، ۶۷ تن زعفران از افغانستان به کشورهای مختلف از جمله هندوستان صادر شد.

طلای سرخ ایرانی به شیوه‌های مختلف اعم از سوغات و هدیه، صادرات رسمی و… به کشور همسایه قاچاق می‌شود؛ در حالی که مقامات این کشور مدعی هستند زعفران ایرانی بی کیفیت است.

وزارت صنعت و تجارت طالبان چهارشنبه ۱۲ فوریه (بهمن ماه سال گذشته) با انتشار خبری عنوان کرد «بی‌تردید زعفران صادراتی افغانستان کاملاً محصول داخلی است. …افغان‌ها ضرورتی نمی‌بینند که با زعفران‌های بی‌کیفیت ایرانی، وجهه زعفران افغانستان را در بازارهای بین‌المللی آسیب بزنند».

وزارت صنعت و تجارت طالبان بهمن سال گذشته گفت افغان‌ها ضرورتی نمی‌بینند با زعفران بی‌کیفیت ایرانی به وجهه زعفران افغانستان آسیب بزنند

تعرفه‌های تجاری، تحریم، صادرات فله‌ای و… بلای جان زعفران ایرانی شده است.

همچنین در خبر دیگری اعلام شد، زعفران با قیمت بسیار پایین‌تری نسبت به نرخ داخل صادر می‌شود؛ البته این مسئله، موضوع عجیبی نیست، زیرا شیر خشک صنعتی هم به دلیل تحریم با قیمت پایین‌تری نسبت به سایر کشورها در حال صادرات است.

محمدرضا اردیخانی، عضو صندوق توسعه صادرات زعفران درباره قیمت پایین صادرات زعفران ایرانی به خبرنگار مهر گفت: صادرات زعفران از ایران نسبت به قیمت داخل پایین‌تر نیست. در حال حاضر قیمت هر گرم زعفران در کشور برای مصرف کننده خرد بین ۱۵۰ تا ۱۶۰ هزار تومان است. البته در خرید کیلو گرمی، قیمت پایین‌تر است؛ زیرا هزینه‌های بسته بندی، حمل و نقل و… به هزینه تمام شده اضافه می‌شود.

صادرات زعفران با قیمت پایین، آری یا نه

وی افزود: نرخ کف زعفران بسته بندی خارج از ایران هم گرمی بین ۳ تا ۳.۵ دلار است. این تفاوت قیمت مربوط به کیفیت بسته بندی است. بنابراین، با بسته بندی مشابه به طور قطع بین ۳۰ تا ۴۰ درصد قیمت زعفران در داخل و خارج تفاوت دارد. زعفران صادراتی که از مجرای رسمی صادر و به کشور مقصد مصرف کننده ارسال می‌شود، گران‌تر از قیمت آن در کشور است.

وی در ادامه به چالش‌های صادرات زعفران اشاره کرد و گفت: ۳ معضل در کشور برای صادرات زعفران وجود دارد که همچنان بدون حل باقی مانده است. نخستین معضل مربوط به تعرفه‌های تجاری است که با یک سری از کشورهای مقصد وجود دارد. کشورهای همسایه از این بستر به نفع خود بهره برداری می‌کنند که از آن جمله می‌توان به افغانستان اشاره کرد.

وی در توضیح بیشتر گفت: یکی از کشورهای پرمصرف زعفران، هندوستان است. افغانستان با تعرفه صفر از این فرصت به بهترین شکل در حال استفاده است. حتی تعرفه تجاری بین افغانستان و آمریکا در موضوع صادرات زعفران صفر است.

صادرات ۲ تن زعفران در ماه

این مسئول صنفی با بیان اینکه دولت افغانستان واردات زعفران را به کشورش ممنوع کرده است؛ عنوان کرد: تاجر افغانستانی پیشنهاد می‌دهد زعفران را ما از ایران به روش قانونی ارسال کنیم، اما آنها می‌توانند با وجود ممنوعیت، محصول را به شکل غیررسمی از گمرک ترخیص کنند.‌ افغانستان واردات زعفران را ممنوع کرده است، اما ایران ماهانه یک تا دو تن زعفران به این کشور صادر می‌کند

وی تاکید کرد: بنابراین، حتی صادرات زعفران به شکل قانونی از کشور هم که بنا بر اعلام گمرک ماهانه یک تا دو تن صادرات داریم، به شکل قاچاق ترخیص می‌شود.

معضل پیچیده صادرات قانونی

یکی از معضلات پیچیده این محصول ارزآور کشور، در کنار قاچاق آن، صادرات ماهانه یک تا دو تن زعفران به کشوری است که وارداتش را ممنوع کرده‌اند. در ادامه این صادرات قانونی، زعفران ایرانی به نام زعفران افغانستان بسته بندی و به کشورهای مقصد دیگر صادر می‌شود.

عضو صندوق توسعه صادرات زعفران در پاسخ به این پرسش که چرا ایران باید این حجم زعفران را به شکل قانونی به کشوری صادر کند که وارداتش ممنوع است؛ گفت: در داخل کسی پیگیر این موضوع نیست که ایران هم تعرفه‌های مشابه با افغانستان در صادرات داشته باشد. به این معضل، مشکل رفع تعهد ارزی را هم باید اضافه کرد. بارها با مسئولان مربوطه مذاکره شده که این موضوع، شرکت‌های بزرگ را از چرخه تجاری خارج می‌کند؛ چون شرکت بزرگ مجبور است با کارت بازرگانی خودش به صورت رسمی صادرات داشته باشد. بانک مرکزی هم ملزم می‌کند این ارز را با نرخ مبادله‌ای، نرخی که برای پتروشیمی، فولاد و… که تمام مواد اولیه‌شان به صورت یارانه‌ای تأمین می‌شود، موازی با آنها در سامانه مورد نظر و با نرخ دلار ۷۰ هزار تومان عرضه کنند.

اردیخانی اظهار کرد: نرخ تمام شده زعفران که با بهای دلار آزاد تولید و صادر می‌شود برای صادرکننده بزرگ صرفه اقتصادی ندارد. به این ترتیب، صادرکنندگان بزرگ از میدان رقابت حذف و صادرکنندگان کوچک به شکل فله‌ای زعفران را به افغانستان صادر می‌کنند نرخ تمام شده زعفران که با بهای دلار آزاد تولید و صادر می‌شود برای صادرکننده بزرگ صرفه اقتصادی ندارد. با حذف صادرکنندگان بزرگ از میدان رقابت صادرکنندگان کوچک به شکل فله‌ای زعفران را به افغانستان صادر می‌کنند. در ادامه هم تاجران افغان، زعفران ایران را به نام خود بسته بندی و به سایر کشورها صادر می‌کنند؛ ضمن اینکه مدعی هستند زعفران ایرانی بی کیفیت بوده و آن را به نام خود وارد یا صادر نمی‌کنند.

این مسئول صنفی به گلایه افزود: متأسفانه در این خصوص هم هیچ مسئول دولتی در مقام پاسخ برنیامد.

عضو صندوق توسعه صادرات زعفران با بیان اینکه صادرکننده زعفران مخالف برگشت ارز به چرخه تولید و تجارت کشور نیست، اظهار کرد: اما درخواست این است که تسهیلاتی قائل شوند. ارز محصولات کشاورزی که با بهای تمام شده آزاد انجام می‌شود با سایر محصولاتی که با نرخ دولتی محاسبه می‌شوند باید در برگشت ارز، تفکیک قائل شد تا بتوان صادرات رسمی و با کیفیت داشت.

رشد صادرات زعفران از کشور

اردیخانی با اشاره به آمار صادرات کشور عنوان کرد: امسال نسبت به مشابه سال قبل ۶۲ درصد رشد صادرات داشتیم اما صادرات بی کیفیت و فله‌ای.

وی تاکید کرد: اگر بتوانیم مقاصد صادراتی خود را شناسایی و به لحاظ تعرفه‌ای رایزنی کنیم، می‌توانیم از محل صادرات با کیفیت و بسته بندی شده و نیز محصولات جانبی زعفران، ارز بیشتری وارد کشور کنیم؛ علاوه بر اینکه زعفران به نام خود ایران صادر می‌شود.

وی ادامه داد: برخی از شرکت‌های داخلی در تلاش هستند تا صادرات زعفران را به صادرات محصولات جانبی و فرآوری شده گسترش دهند، اگر حمایتی وجود داشته باشد.

وی با اشاره به صادرات فله‌ای، یادآور شد: این شیوه صادرات، این امکان را به صادرکننده خارجی می‌دهد تا با بسته بندی، محصول را به نام خود مجدد صادر کند.‌ صادرات فله‌ای این امکان را به صادرکننده خارجی می‌دهد تا با بسته‌بندی، محصول را به نام خود مجدد صادر کند

این مسئول صنفی عنوان کرد: صندوق توسعه صادرات زعفران به تنهایی نمی‌تواند صادرات رسمی با بسته بندی و به نام ایران داشته باشد تا دولت، در برگشت ارز تسهیلاتی برای صادرکنندگان زعفران فراهم نکند. آنها تاب رقابت با کسانی که این محصول گران قیمت را قاچاق یا فله‌ای صادر می‌کنند، ندارند.

وی با اشاره به نرخ پایین زعفران در کشور همسایه، گفت: وقتی محصولات با هزینه خیلی کم و کیفیت پایین از مرز خارج می‌شود، نمی‌توان انتظار ارزآوری داشت. این موضوع هم مسئله‌ای نیست که مسئولان مربوطه از آن بی خبر باشند.

اردیخانی تاکید کرد: هنگامی که تجار افغان در بازار مشهد زعفران را می‌خرند و از مرز خارج می‌کنند. حتی اگر صادرکننده ایرانی در کشورهایی مانند دبی دفتر داشته باشد دوباره همین افراد به عنوان رقیب، چون قاچاق و فله‌ای زعفران را تهیه می‌کنند، اجازه رقابت سالم نمی‌دهند. همچنین چون بانک‌های افغانستان تحریم نیستند تجار افغان به راحتی تجارت سودآور خود را پیگیری می‌کنند.

وی با تاکید بر مشکلات تعرفه‌ای و رفع تعهد ارزی ادامه داد: بنابراین کنار دو معضل پیشین باید تحریم بانک‌ها و عدم مراودات بانکی کشور را هم اضافه کرد.

وی عنوان کرد: تاجر ایرانی برای گرفتن پول زعفران باید با چندین واسطه و کارمزدهای بالا، ارز را وارد کشور کند که در رقابت با تجار افغان، میدانی برای رقابت ندارد.

صادرات در طبق اخلاص

این مسئول صنفی در پاسخ به این پرسش که کیفیت بسته بندی در افغانستان در سطح جهانی است که می‌توانند این حجم صادرات داشته باشند؛ گفت: کیفیت بسته بندی‌های ایرانی بسیار بالاتر از کشور همسایه است. حتی خیلی از چاپخانه‌های مشهد بسته بندی‌های تجار افغانستانی را می‌زنند و محصول را به آنها تحویل می‌دهند. این کارتن‌ها در افغانستان باز و محصول در بسته بندی کوچک به نام افغانستان آماده و دوباره صادر می‌شود. ایران در صنعت چاپ بسیار جلوتر از افغانستان است و آنها در این زمینه همچنان به ما وابسته هستند. بنابراین، مشکل صادرات ما بسته بندی نیست. در دانش زعفران هم آنها توان رقابت با ما را ندارند.

اردیخانی با بیان اینکه اگر حداقل در شرایط تحریم، رفع تعهد ارزی برای صادرکنندگان زعفران تسهیل شود؛ گفت: اصلاح این حوزه بخشی از مشکلات را حل کرده و صادرکنندگان بزرگ که وزنه تجارت کشور محسوب می‌شوند به چرخه برمی‌گردند.

وی گفت: در حال حاضر بازار صادرات در دست یک گروه صادرکننده خرد است که با هر روشی صادرات دارند.

الزام یک تغییر در رفع تعهد ارزی

چالش رفع تعهد ارزی مورد اشاره تمام صادرکنندگان صنفی و صنعتی است. تولیدکنندگان و صادرکنندگان کفش، تخم مرغ، فرش و… همه تاکید دارند ارز را از بازار آزاد می‌خرند، اما هنگام تحویل باید با قیمت پایین‌تر عرضه کنند. یا برخی اظهار می‌کنند بعضی از کشورهای همسایه، در قبال محصولات صادر شده، دلار نمی‌پردازند و ریال می‌دهند؛ اما در کشور الزام است پول حاصل از صادرات به دلار برگشت شود.

عضو صندوق توسعه صادرات زعفران در این خصوص گفت: ارز باید به چرخه تولید و تجارت کشور برگردد. در این خصوص تردیدی وجود ندارد؛ ولی در نوع نرخ ارز باید تفکیک قائل شد. ارز پتروشیمی و فولاد با ارز کالاهای کشاورزی متفاوت است. وقتی بهای تمام شده کالا با نرخ ارز آزاد و مثلاً ۹۰ هزار تومان است، چگونه صادرکننده ارز حاصل از صادراتش را با قیمت ۷۰ هزار تومان به فروش برساند. این برخورد سبب شده تا قاچاق زعفران افزایش و اجاره کارت‌های بازرگانی رونق پیدا کند. بنابراین، صادرات در حال انجام است، اما با کارت‌های اجاره‌ای یک بار مصرف که متأسفانه ارز آن هم به کشور بر نمی‌گردد. بسیاری از صادرکنندگان زعفران، خانم یا آقایی هستند که در یکی از شهرها و روستاهای کشور ساکن بوده و اطلاع ندارند با کارت بازرگانی آنها صادرات در حال انجام است

وی افزود: بسیاری از صادرکنندگان زعفران، خانم یا آقایی هستند که در یکی از شهرها و روستاهای کشور ساکن بوده و اطلاع ندارد با کارت بازرگانی آنها صادرات در حال انجام است‌.

اردیخانی برای برون‌رفت از این چالش پیشنهاد کرد: بخشی از کالاهای وارداتی با نرخ آزاد وارد می‌شوند. دولت باید این واردکنندگان را به صادرکنندگان محصولات کشاورزی مرتبط کند. این تغییر رویه فسادزا نبوده زیرا اگر صادرکننده ارز خود را به ریال تبدیل نکند؛ نمی‌تواند دوباره زعفران خریده و صادرات داشته باشد. ناچار است ارز حاصل از صادرات را به چرخه اقتصادی کشور برگرداند.

ایران با چین و هند مراودات تجاری ندارد؟

اردیخانی در ادامه سخنان خود گفت: طبیعی است به دلیل چالش‌های موجود از مشکلات بانکی، صادراتی، تعرفه‌ای ناچار هستیم زعفران را با قیمت پایین‌تر به فروش برسانیم.

این مسئول صنفی ادامه داد: هنگامی که زعفران افغانستان بدون تعرفه به هند صادر می‌شود در حالی که من ایرانی باید ۳۸ درصد تعرفه بپردازم؛ مشخص است که در همان ابتدا، قیمت زعفران ما ۳۸ درصد از زعفران افغانستانی عقب تر است‌ هنگامی که زعفران افغانستان بدون تعرفه به هند صادر می‌شود در حالی که زعفران ایرانی باید ۳۸ درصد تعرفه بپردازد مشخص است که در همان ابتدا، قیمت زعفران ما ۳۸ درصد از زعفران افغانستانی عقب‌تر است. همچنین این معضل در صادرات زعفران به چین هم که تعرفه ۱۲ تا ۱۳ درصدی دارد، صادق است.

عضو صندوق توسعه صادرات زعفران با تاکید بر اینکه در این خصوص لازم است رایزنی شود؛ افزود: سالانه چقدر محصولات کشاورزی از هند وارد کشور می‌شود؟ حداقل بخشی از تعرفه‌ها باید کاهش پیدا کند تا صادرات زعفران تسهیل شود.

وی با بیان اینکه محصول تازه زعفران آبان و آذر ماه وارد بازار می‌شود. درباره میزان تولید سال زراعی ۱۴۰۳-۱۴۰۴ گفت: تولید کشور در این سال زراعی نسبت به سال زراعی ۱۴۰۲-۱۴۰۳ بیشتر بود.

وی افزود: البته در ۶ ماه نخست سال ۱۴۰۳ حجم صادرات، کاهشی بود و موجودی انبارها بالا رفت. خوشبختانه با رشد صادرات در سال ۱۴۰۴ انبارها در حال خالی شدن هستند تا محصولات نو وارد بازار شود.

پیش‌بینی تولید امسال

وی گفت: معمولاً هر سال بین ۱۰۰ تا ۱۵۰ تن زعفران سال قبل در انبارها می‌ماند. اما امسال پیش بینی می‌شود این رقم از ۲۰ تا ۳۰ تن بیشتر نباشد.

عضو صندوق توسعه صادرات زعفران درباره وضعیت تولید طلای سرخ در سال ۱۴۰۴ هم گفت: تولید زعفران خیلی قابل پیش‌بینی نیست. زیرا هم سرما و هم گرما در تولید تأثیر دارد. آنقدر که دمای هوا در تولید تأثیرگذار است، میزان بارش تأثیر ندارد.

وی افزود: گرمای امسال برای رشد محصول مناسب نبوده و اثر منفی روی پیاز زعفران دارد. تولید در خوشبینانه‌ترین حالت همچون آمار سال گذشته خواهد بود که ۳۵۰ تن زعفران از زمین‌های کشاورزی برداشت شد. شاید هم با ۱۰ درصد کاهش به ۳۰۰ تا ۳۲۰ تن برسد.

تکمیل پروژه‌های مسکن مهر و نهضت ملی پردیس با مشارکت مردم