برای قرن‌ها، تصور می‌شد چهار فصل زمین با نظمی آهنین می‌آیند و می‌روند. اما حالا داده‌های فضایی نشان می‌دهند ریتم طبیعت پیچیده‌تر از آن چیزی است که در تقویم‌ها می‌بینیم. در برخی نقاط، حتی دو منطقه همسایه می‌توانند زمان‌بندی‌های متفاوتی برای رویش، بارش و برداشت داشته باشند؛ الگویی که پیامدهایش از جنگل‌ها تا مزارع و از حیات‌وحش تا زندگی انسان کشیده می‌شود.

تماشای زمین از فضا؛ داستانی که ۲۰ سال طول کشید

این پژوهش که نتایجش در مجله معتبر «نیچر» (Nature) منتشر شد، حاصل تحلیل ۲۰ سال داده ماهواره‌ای است. محققان با بررسی تصاویر ماهواره‌ای از رشد گیاهان در سراسر زمین، نقشه‌ای بی‌سابقه از چرخه‌های فصلی ارائه کردند.

تا پیش از این، بیشتر مدل‌های علمی فرض می‌کردند فصل‌ها در همه‌جا الگو‌های ساده و قابل‌پیش‌بینی دارند: زمستان سرد است، بهار جوانه‌ها را بیدار می‌کند، تابستان پررونق‌ترین فصل رشد است و پاییز برگ‌ها را زمین‌گیر می‌کند. اما داده‌های ماهواره‌ای داستانی متفاوت روایت می‌کنند.

به گفته «درو تراساکی هارت» (Drew Terasaki Hart)، بوم‌شناس: «ما متوجه شدیم در بسیاری از مناطق، به‌ویژه در مناطق مدیترانه‌ای و کوهستان‌های استوایی، چرخه‌های فصلی حتی در فاصله‌ای کوتاه می‌توانند زمان‌بندی کاملاً متفاوتی داشته باشند.»

از مدیترانه تا آریزونا؛ فصل‌هایی با ریتم‌های متفاوت

در مناطقی با اقلیم مدیترانه‌ای، مثل کالیفرنیا، شیلی، جنوب استرالیا و حتی حاشیه‌های مدیترانه، داده‌ها نشان دادند که جنگل‌ها حدود دو ماه دیرتر از سایر زیست‌بوم‌ها چرخه رشد خود را آغاز می‌کنند. این تفاوت زمانی ممکن است به بارش‌های زمستانی، دمای معتدل یا حتی نوع خاک مرتبط باشد.

شهر فینیکس و توسان فقط ۱۶۰ کیلومتر از هم فاصله دارند، اما چرخه‌های رشد گیاهان در این دو شهر طوری متفاوت است که گویی در دو منطقه اقلیمی جداگانه قرار دارند. دلیل این است که الگو‌های بارش متفاوت؛ توسان بیشتر باران تابستانی می‌گیرد، در حالی که فینیکس ترکیبی از بارش‌های زمستانی و تابستانی دارد.

کوهستان‌های استوایی؛ آزمایشگاه‌های طبیعی تنوع زیستی

ناهماهنگی فصلی فقط به مناطق مدیترانه‌ای محدود نمی‌شود. در کوهستان‌های استوایی، مانند رشته‌کوه‌های آند یا هیمالیا، داده‌ها نشان می‌دهند که تغییرات محلی در دما، باد و بارش می‌توانند فصل‌ها را در دامنه‌های مختلف کوه کاملاً ناهماهنگ کنند. این کشف می‌تواند توضیح دهد چرا این مناطق اغلب «نقاط داغ تنوع زیستی» (Biodiversity Hotspots) در جهان هستند.

وقتی منابع غذایی در هر دامنه کوه در زمان متفاوتی در دسترس باشد، جمعیت‌های حیوانی و گیاهی هم چرخه‌های تولیدمثلی متفاوتی پیدا می‌کنند. در درازمدت، این تفاوت‌ها ممکن است به جدایی ژنتیکی و حتی شکل‌گیری گونه‌های جدید منجر شود.

پیامد‌های فراتر از زیست‌شناسی

اهمیت این کشف فقط برای بوم‌شناسان یا زیست‌شناسان فرگشتی نیست. داده‌های تازه نشان می‌دهند حتی کشاورزی و اقتصاد محلی هم می‌توانند تحت‌تأثیر این ریتم‌های ناهماهنگ باشند.

در کلمبیا، برای مثال، مزارع قهوه در دو دامنه مختلف کوهستان ممکن است چرخه‌های برداشت کاملاً متفاوتی داشته باشند، حتی اگر فقط یک روز با ماشین از هم فاصله داشته باشند. این یعنی کشاورزان باید استراتژی‌های متفاوتی برای زمان‌بندی برداشت محصول اتخاذ کنند؛ موضوعی که می‌تواند پیامد‌های اقتصادی مهمی داشته باشد.

ناهماهنگی فصلی در دوران تغییرات اقلیمی

دانشمندان هشدار می‌دهند تغییرات اقلیمی می‌تواند این الگو‌های پیچیده را باز هم تغییر دهد. اگر فصل‌ها در مناطق مختلف با سرعت‌های متفاوت تغییر کنند، اکوسیستم‌ها و جوامع انسانی باید خود را با شرایطی حتی پیچیده‌تر وفق دهند.

تراساکی هارت می‌گوید: «درک زمان‌بندی فصل‌ها نه‌فقط برای پیش‌بینی آینده تنوع زیستی، بلکه برای کشاورزی، مدیریت منابع آب و حتی برنامه‌ریزی اقتصادی ضروری است.»

این مطالعه نشان می‌دهد زمین سیاره‌ای با ریتم یکنواخت و هماهنگ نیست. فصل‌ها در بسیاری از نقاط با هم ناهماهنگ‌اند و این ناهماهنگی هم می‌تواند تنوع زیستی را تقویت کند و هم چالش‌هایی تازه برای کشاورزی و جوامع انسانی ایجاد کند.

تصویر تازه‌ای که ماهواره‌ها از زمین ارائه داده‌اند، ما را وادار می‌کند تا تصور ساده‌انگارانه خود از چهار فصل را کنار بگذاریم و بپذیریم که ریتم زندگی روی زمین بسیار پیچیده‌تر و متنوع‌تر از آن چیزی است که قرن‌ها فکر می‌کردیم. این پژوهش نشان می‌دهد زمین برخلاف تصور ما ریتمی ساده و منظم ندارد. ناهماهنگی فصل‌ها در بسیاری از مناطق نه‌تنها می‌تواند شکل‌دهنده تنوع زیستی باشد، بلکه چالشی تازه برای کشاورزی، مدیریت منابع و حتی اقتصاد جهانی است. فهم این الگوها می‌تواند به ما کمک کند با تغییرات اقلیمی و پیامدهای پیچیده آن بهتر کنار بیاییم.

انتهای پیام/

برگزاری نشست فنی رقابت‌های ووشو قهرمانی جهان