خبرگزاری مهر، گروه فرهنگ و ادب، طاهره طهرانی: هفته پیش اعلام شد که آمریکا از یونسکو (سازمان فرهنگی و آموزشی سازمان ملل متحد) خارج خواهد شد. دلیل این خروج هم به ادعای آمریکا این بود که یونسکو جانبدارانه علیه اسرائیل عمل می‌کند و از موضوعات تفرقه‌انگیز حمایت می‌کند و البته که این اولین باری نیست که آمریکا از این سازمان خارج می‌شود. این کشور سه بار از یونسکو خارج شده است: دوبار در سال‌های ۱۹۸۴ و ۲۰۱۸ و اعلام خروج سوم با موعد پایان سال ۲۰۲۶.

یونسکو چرا ایجاد شد؟

یونسکو UNESCO یا سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی ملل متحد، یکی از نهادهای تخصصی سازمان ملل متحد است که با هدف ترویج صلح و امنیت در جهان از طریق همکاری‌های بین‌المللی در زمینه‌های آموزش، علوم، فرهنگ و ارتباطات در سال ۱۹۴۵ تأسیس شد و مقر آن در پاریس، فرانسه قرار دارد. از بدو تأسیس این گزاره که «چون جنگ‌ها از اندیشه انسان‌ها آغاز می‌شود، دفاع از صلح نیز باید در اندیشه‌ها برپا گردد» جزو ایده‌های اصلی این سازمان بود.

کشورهای غربی (اروپا و آمریکا) پس از تجربه دو جنگ جهانی و آثار ویرانگر آن بر زیرساخت‌های آموزشی، فرهنگی و علمی، به این نتیجه رسیدند که استقرار صلح پایدار فقط با توافقات سیاسی و اقتصادی ممکن نیست، بلکه باید بر پایه همبستگی فکری و اخلاقی ملل بنا شود و از راه فرهنگ و آموزش به صلح پایدار دست پیدا کنند. آمریکا به عنوان کشوری که در هر دو جنگ جهانی درگیر بود و کمترین آسیب را دید و بعد از جنگ داعیه دار دوران نوین و بازسازی و اداره جهان بود، یکی از بنیانگذاران اصلی یونسکو است؛ اما سابقه‌ای پر فراز و نشیب در عضویتش دارد.

مشکل آمریکا با یونسکو چیست؟؛ دونالد دو، رونالد یک!

نخستین خروج، دوره ریگان

آمریکا در سال ۱۹۴۵ در بدو تأسیس یونسکو به عضویت آن درآمد. اما چرا ۳۹ سال بعد یعنی در سال ۱۹۸۴ (۱۳۶۳ هجری شمسی) و به دستور رئیس جمهور وقت رونالد ریگان، ایالات متحده به دلیل اختلافات درباره جهت‌گیری های سیاسی، هزینه‌ها و مدیریت آن، از یونسکو خارج شد؟

مشکل آمریکا با یونسکو چیست؟؛ دونالد دو، رونالد یک!

در طول جنگ سرد و با پیوستن کشورهای در حال توسعه به یونسکو، نارضایتی در میان رهبران ایالات متحده در مورد تغییرات سیاسی یونسکو و نفوذ فزاینده کشورهای جهان سوم (که غالباً سابقه تاریخی و فرهنگی عظیمی داشتند) افزایش یافت و منجر به اتهاماتی مبنی بر سیاسی شدن و سو مدیریت در درون این سازمان شد. در دسامبر ۱۹۸۳، دولت ریگان با اشاره به نگرانی‌هایی در مورد مسائلی مانند آزادی مطبوعات، مدیریت بودجه و تمرکز این سازمان بر مسائل ایدئولوژیک فراتر از مأموریت اصلی خود، خروج ایالات متحده را اعلام کرد. این اولین خروج آمریکا از یونسکو بود.

بازگشت پس از ۲۰ سال

آمریکا پس از حدود ۲۰ سال، در اکتبر ۲۰۰۳ به عضویت یونسکو بازگشت. در سال ۲۰۱۱، همزمان با پذیرش فلسطین به عنوان عضو کامل یونسکو با رأی اعضای این سازمان، آمریکا مطابق قوانین داخلی‌اش پرداخت حق عضویت به این نهاد را متوقف نمود، آن زمان ۲۲ درصد از بودجه این سازمان را آمریکا تأمین می‌کرد.

مشکل آمریکا با یونسکو چیست؟؛ دونالد دو، رونالد یک!

اما چرا؟ تعلیق کمک‌های مالی در سال ۲۰۱۱ پس از آن صورت گرفت که اکثریت قریب به اتفاق کشورهای عضو یونسکو، فلسطین را به عنوان یک کشور عضو پذیرفتند؛ این تصمیم اوباما بر اساس قانونی بود که در سال ۱۹۹۰ در کنگره آمریکا مصوب شد و می‌گفت که تأمین مالی هر نهاد بین‌المللی که فلسطین را به عنوان یک کشور پذیرفته باشد، ممنوع است.

دومین خروج، دوره اول ترامپ

۶ سال بعد یعنی در دوره اول ریاست جمهوری دونالد ترامپ، آمریکا در اکتبر ۲۰۱۷ خروج خود را از یونسکو اعلان و رسماً در ۳۱ دسامبر ۲۰۱۸ سازمان را ترک کرد. دولت ترامپ دلیل این اقدام را «جهت‌گیری ضداسرائیلی» و «تداوم سوگیری‌های سیاسی» یونسکو ذکر کرد.

اما چرا؟ وقتی یونسکو آرامگاه تاریخی حضرت ابراهیم و همسرش ساره، اسحاق و همسرش ربکا (ربقه)، و یعقوب و همسرش لیه (لعیا) در شهر الخلیل در کرانه باختری را به عنوان میراث جهانی فلسطین تعیین کرد، آمریکا دوباره از این سازمان خارج شد. خروج رسمی ایالات متحده از یونسکو در اول ژانویه ۲۰۱۹ رخ داد و اسرائیل نیز به دنبال آن اقدام کرد. طبق گزارش‌ها، تا دسامبر ۲۰۲۰، ایالات متحده حدود ۶۱۶ میلیون دلار حق عضویت پرداخت نشده به یونسکو بدهکار بود.

مشکل آمریکا با یونسکو چیست؟؛ دونالد دو، رونالد یک!

ناگفته پیداست که دشمنی این کشور با فلسطین به عنوان سرزمینی تاریخی و حقیقی چقدر عمیق است، تا جایی که قوانین‌شان _برای به کرسی نشاندن نام رژیم جعلی صهیونیستی _ این کشور را به نپذیرفتن واقعیات تاریخی ملموس، حق طبیعی و واقعی مردم فلسطین و به رسمیت شناختن این کشور، حتی برای حضور در نهادی فرهنگی چون یونسکو وادار می‌کند.

بازگشت پس از ۵ سال، با عمری کوتاه تا سومین خروج

بعد از روی کار آمدن جو بایدن، ایالات متحده در ژوئیه ۲۰۲۳ رسماً به یونسکو بازگشت و اعلام کرد که قصد دارد بیش از ۶۰۰ میلیون دلار از بدهی‌های معوقه را پرداخت کند، با این استدلال که غیبت ایالات متحده به چین اجازه داده است تا شکاف ایجاد شده در سیاست‌گذاری یونسکو - به ویژه در شکل‌دهی به استانداردهای جهانی در زمینه فناوری، آموزش و هوش مصنوعی - را پر کند.

خروج سوم و دوره دوم ترامپ

اما با روی کار آمدن ترامپ که از ژانویه ۲۰۲۵ آغاز شد، ایالات متحده بار دیگر اعلام کرد از یونسکو خارج می‌شود. تامی بروس سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا در هنگام اعلام این خبر گفت: «پذیرش کشور فلسطین به عنوان یک کشور عضو، بسیار مشکل‌ساز است؛ برخلاف سیاست ایالات متحده است و به گسترش لفاظی‌های ضد اسرائیلی در داخل سازمان کمک کرده است.» او در ادامه تعهد یونسکو به اهداف توسعه پایدار سازمان ملل، که شامل درخواست‌ها برای کاهش فقر، افزایش برابری جنسیتی و مبارزه با تغییرات اقلیمی است را محکوم کرد. او گفت که این اهداف، گواهی بر یک دستور کار ایدئولوژیک و جهانی هستند. خروج آمریکا قرار است در ۳۱ دسامبر ۲۰۲۶ (۱۰ دی ۱۴۰۵) اجرایی شود و تا آن زمان آمریکا همچنان عضو کامل یونسکو باقی می‌ماند.

سابقه پیمان شکنی، خلف وعده و خروج از معاهده

به قدرت رسیدن ترامپ در آمریکا همیشه با نقض پیمان‌ها و خروج او از هر معاهده و پیمانی بر مبنای فرهنگ و صلح بوده است. دونالد ترامپ، در دوران ریاست جمهوری خود (۲۰۱۷–۲۰۲۱ و ۲۰۲۵ به بعد)، از چندین معاهده، پیمان و سازمان بین المللی خارج شده یا حمایت آمریکا از آنها را به طور قابل توجهی کاهش داده است. اقدامات او عمدتاً تحت شعار «اول آمریکا» و با هدف کاهش تعهدات چندجانبه و تمرکز بر منافع ملی صورت گرفته‌اند. مهم‌ترین خروج‌های ترامپ عبارت‌اند از پیمان اقلیمی پاریس، سازمان بهداشت جهانیWHO، شورای حقوق بشر سازمان مللUNHRC، سازمان آموزشی علمی و فرهنگی ملل متحد (یونسکو)UNESCO (بار دوم)،آژانس امدادرسانی و کاریابی سازمان ملل برای آوارگان فلسطینیUNRWA ،توافق مالیات جهانی سازمان همکاری و توسعه اقتصادیOECD ، پیمان ترانس-پاسیفیک Trans-Pacific Partnership, TPP و تهدید به خروج از سازمان تجارت جهانیWTO.

مشکل آمریکا با یونسکو چیست؟؛ دونالد دو، رونالد یک!

اما چرا؟

اینکه چرا آمریکا هرآنچه رنگ و بویی از حقیقت تاریخی، برابری، تنوع و شمول همگانی حقوق انسانی دارد را منافی با منافع ملی آمریکا می‌بیند و سازمان یونسکو _که دلایل ایجادش بالاتر ذکر شد_ را نهادی می‌بیند که از اهداف و سیاست‌های واشنگتن فاصله گرفته است، موضوعی قابل بررسی است.

چرا از نظر ترامپ اهداف و مأموریت‌های اصلی یونسکو _نظیر ارتقای کیفیت آموزش برای همه و آموزش مادام‌العمر، بسیج علم برای توسعه پایدار، ترویج تنوع فرهنگی و گفتگو و فرهنگ صلح؛ حفاظت از میراث فرهنگی و طبیعی جهان و ثبت سایت‌های میراث جهانی، ایجاد جوامع دانا و توسعه ارتباطات آزاد و رسانه‌های مستقل و مطبوعات آزاد_ مغایر با منافع ملی آمریکاست، تنها می‌تواند نشانگر این واقعیت باشد که هدف آمریکا از حمایت از سازمانی نظیر یونسکو (و البته باقی سازمان‌ها و نهادهای بین‌المللی) تنها پوششی است برای تسهیل پیشبرد اهداف استعمارگونه و بهره‌وری و مصرف منابع دیگر کشورهای جهان در جهت افزایش رفاه و انباشت ثروت و قدرت در آمریکا و این نقض آشکار عدالت و حقوق بشر است.

یونسکو سازمانی است که به ضرورت توسعه صلح، کرامت انسانی و عدالت اجتماعی از طریق دانش، آموزش و فرهنگ به وجود آمد، تا جهان را از اثرات مخرب جنگ و جهل مصون سازد. خروج سه باره آمریکا از این نهاد نشان می‌دهد که سیاست‌های این کشور در جهت افزایش جنگ و نادانی و فقر و جلوگیری از گسترش دانش و ثروت و تحقق صلح و عدالت برای همه مردم جهان است. آیا شیطان بزرگ توصیف دقیقی برای آمریکا نیست؟

فیلم «زخم زیتون» در قاب نمایش