باشگاه خبرنگاران جوان - این یک واقعیت تاریخی شناخته شده است که دو ملت ایرانی و قزاق از زمان‌های قدیم روابط بسیار نزدیکی به لحاظ فرهنگی، اقتصادی، دینی و ملی با یکدیگر داشته‌اند، رشد تجارت و روابط فرهنگی دو کشور، نیازمند دانستن زبان در برقراری ارتباط بود که متعاقبا منجر به تاثیر درهم‌تنیده و دوسویه فرهنگ‌ها بر روی هم و قرض‌گیری‌های واژگانی شد.

به طور قاطع یکی از دلایل اصلی نیاز به یادگیری زبان فارسی برای قزاق‌ها دلیل تاریخی آن است، با نگاهی مختصر بر پیشینه مشترک دو کشور مشاهده می‌شود که سرزمین ایران یا ایران‌زمین با قدمتی ۷ هزار ساله، در گذشته از حوزه تمدنی وسیعی برخوردار بوده است و کشورهای بسیاری از جمله بخش بزرگی از آسیای میانه را دربرمی‌گرفت.

قزاقستان نیز به عنوان یک کشور بسیار پهناور در منطقه آسیای میانه، در زمره این کشورها قرار داشته و بخش‌هایی از آن خصوصا جنوب قزاقستان شامل اسپنجاب (سایرام امروزی)، طراز و ترکستان جزء امپراتوری ایران محسوب می‌شد. جایگاه تاریخی این شهرها و ویژگی‌های آنها در برقراری پیوند میان دو کشور حائز اهمیت است. همچنین، اگرچه هم اکنون میان دو کشور مرز خاکی وجود ندارد، اما حضور گروهی از قزاق‌های ایرانی‌تبار در نقاط مختلف قزاقستان به ویژه چیمکنت و ایرانیان قزاق‌تبار در ایران در شهر گرگان، گواه دیگری بر وجود پیوندهای تاریخی دو ملت است.

بر همین اساس، زبان فارسی نیز از چندین جهت جایگاه ویژه‌ای در گذشته تاریخی قزاقستان داشته است. پیش از پرداختن به جایگاه زبان فارسی در قزاقستان، لازم است ابتدا زبان فارسی را بهتر بشناسیم. زبان فارسی یکی از زبان‌های ایرانی غربی از زیرگروه شاخه هندوایرانی خانواده زبان‌های هندواروپایی و زبان رسمی ایران، تاجیکستان و افغانستان است و در کشورهای ازبکستان، پاکستان، عراق، ترکمنستان و آذربایجان نیز به آن سخن می‌گویند.

فارسی یکی از کهن‌ترین زبان‌های دنیا است و به سه دوره باستان، میانه و نوین که مطابق با دوره‌های تاریخ ایران است، تقسیم می‌شود و در میان زبان‌های ایرانی، تنها زبانی است که میان سه دوره آن روابط زبانی نزدیکی برقرار است. زبان فارسی در نشست ادیبان و زبان‌شناسان اروپایی در برلین در سال ۱۸۷۲ در کنار زبان‌های یونانی، لاتین و سانسکریت به عنوان یکی از زبان‌های کلاسیک جهان برگزیده شد به این مفهوم که باستانی و دارای ادبیات پربار است و در واپسین هزاره زندگانی خود دچار دگرگونی‌های اندکی بوده است. این زبان هم‌اکنون به عنوان یکی از زبان‌های کلاسیک و زنده دنیا به شمار می‌آید.

از جمله دلایل اهمیت زبان فارسی برای مردم قزاق، وجود متون متعدد مرتبط با تاریخ این کشور به زبان فارسی است. از آنجایی که در گذشته حاکمان و خان‌های مغول و ترک، مورخ یا واقعه‌نگار فارس یا فارسی‌زبان داشته‌اند، همه کتاب‌ها توسط آنها نوشته شده است. در مناطقی همچون ترکستان می‌توان به کتابخانه‌هایی اشاره کرد که مملو از دست‌خط‌های فارسی است. این نکته قابل تامل است اگر بدانیم که ۹۰-۹۵ درصد منابع دست‌اولی که حاوی اطلاعاتی درباره قزاق‌ها و اقوام ترک آسیای مرکزی در قرون وسطی است، منابع فارسی است و بدون آنها قزاق‌ها از هیچ منبع دیگری نمی‌توانند درباره اقوام ترکی و مغولی آسیای مرکزی اطلاعات کسب کنند. در کتابخانه ملی قزاقستان بیش از ۱۰۰ نسخه خطی فارسی وجود دارد که نیمی از این دست‌خط‌ها آثار ادبی و نیمی دیگر آثار دینی و مذهبی است و بنابراین اهمیت این امر حداقل برای متخصصان رشته تاریخ و علاقمندان به آگاهی از پیشینه تاریخی قزاقستان پوشیده نیست که برای دانستن سرگذشت تاریخی خود نیازمند منابع فارسی هستند.

با گذر از ویژگی‌ها و اهمیت تاریخی زبان فارسی، باید به تاثیر شعر و ادب فارسی بر ادبیات قزاقستان اشاره کرد، بخش باسواد جامعه قزاقستان در گذشته افزون بر زبان مادری، زبان‌های دیگر از جمله فارسی را فرامی‌گرفتند تا از این طریق به فرهنگ بزرگ ایرانی و اسلامی آشنایی یابند. از روزگار آبای قونونبایف و شاه کریم تا ورود حکومت شوروی افراد باسواد این منطقه در بخارا و سمرقند تحصیل می‌کردند و فارسی یاد می‌گرفتند و از آثار شاعران بزرگ ایرانی تاثیر پذیرفتند، شاهنامه فردوسی در جمهوری قزاقستان بیشتر از سایر کشورهای آسیایی مورد اقبال و توجه شاعران ترک‌زبان قرار گرفته و تقلیدها و نظریه‌سرایی‌های متعددی توسط آنها به رشته تحریر درآمده است.

آبای قونونبایف شاعر نامدار قزاق، از میان تمام فرهنگ قدیمی شرق، فقط اشعار کلاسیک شرقی (عربی-فارسی-جغتایی) را به عنوان غذای روحی خویش انتخاب کرده و با شایستگی تمام اشعار جاودانه فردوسی، حافظ، سعدی، نظامی، نوایی و فضولی را سروده و از آنها الهام گرفته است که نشان از جایگاه اشعار کلاسیک شرقی در ادبیات او دارد. او حافظ را استاد روحانی خود می‌دانست و در آثار منثور خود هم‌وطنانش را به فراگیری زبان‌های عربی، فارسی و روسی دعوت می‌کرد. هفت شاعر بزرگ ایرانی یعنی رودکی، فردوسی، خیام، مولوی، سعدی، حافظ و نظامی در کشور قزاقستان به ”هفت ستاره شرقی“ معروفند. زبان فارسی، زبان ذوق و شعر است. از نظر آثار ادبی و شمار و گوناگونی واژگان و همچنین ضرب‌المثل‌ها، فارسی یکی از غنی‌ترین و پرمایه‌ترین زبان‌های جهان است. کمتر ملتی را می‌توان در جهان یافت که این اندازه به شعر پرداخته باشد و گنجینه‌ای ارزشمند به این عظمت داشته باشد.

از شناخته‌شده‌ترین آثار ادبیات فارسی می‌توان به شاهنامه فردوسی، کلیات شمس مولانا، رباعیات خیام، پنج گنج نظامی، دیوان حافظ، منطق‌الطیر عطار و گلستان و بوستان سعدی اشاره کرد. بنابراین، خواندن شعر و ادب فارسی برای دانشجویان رشته ادبیات که می‌خواهند فاخرترین و ناب‌ترین آثار ادبی جهان را بشناسند، ضروریست و لازمه آن دانستن زبان فارسی است.

اگرچه ترجمه برخی از این آثار بزرگ به زبان‌های مختلف موجود است، اما کسی که می‌خواهد به بیان لطیف، جذابیت کلام و ویژگی‌های شعر و ادبیات فارسی دست یابد و عمق زیبایی آن را درک کند، نیازمند خواندن این آثار به زبان اصلی آن است چرا که ترجمه آثار فارسی تنها یک درک سطحی و تعبیری به خواننده منتقل می‌کند. علاقه قزاق‌ها به ادب فارسی را حتی می‌توان در زندگی روزمره آنها و از روی نام‌هایی که بر فرزندانشان می‌گذارند، دریافت. در میان قزاق‌ها هزاران واژه فارسی و نام ایرانی وجود دارد از جمله‌ اسفندیار، رستم و بیژن برگرفته از شاهنامه فردوسی و نام‌های زنانه قزاقی فراوانی که در ترکیب با گل ساخته شده‌اند با کمی تفاوت آوایی. اگرچه، بسیاری از قزاق‌ها و به ویژه نسل‌های جدید خود ممکن است بر این امر که نام آنها می‌تواند ریشه در ادبیات فارسی داشته باشد، واقف نباشند.

وجود واژه‌های فراوان دیگری از جمله داری‌خانه، کوشیس و اَوادانی که به ترتیب همان داروخانه، کوچه و آبادانی فارسی است، نیز گواهی بر رابطه عمیق قزاق‌ها با فرهنگ و ادب ایرانی است. خوب است بدانیم که میان زبان فارسی و قزاقی بیش از ۳۶۰۰ واژه مشترک وجود دارد. نمونه‌های فراوانی از واژه‌ها با معنای مشابه یا قابل قیاس در دو زبان می‌توان یافت که ریشه فارسی، عربی یا ترکی دارند و از زبان فارسی به زبان قزاقی وارد شده‌اند همانند من، آسمان، جا، کوچه، دوران، زمان، آرمان، کتابخانه، کتاب، ادبیات، نان، چمدان، کاغذ، گل، خیار، پیاز، حیوان، جانور، نظر، قرمز، جا، حساب، پیشانی و موارد بسیار دیگر.

در کنار جنبه‌های تاریخی و زیبایی‌شناختی زبان فارسی، لازم است نگاهی نیز بر بعد اقتصادی آن داشته باشیم. تعاملات اقتصادی و تجاری کشورها به همان اندازه که گسترش می‌یابد، بر اهمیت لزوم دانستن زبان نیز افزوده می‌شود. در گذشته، زبان فارسی به واسطه ارتباط تنگاتنگ اقتصادی و دادوستد مردم ترک‌زبان این منطقه با ایرانیان، جایگاه ویژه‌ای در تعاملات و ارتباطات تجاری دو کشور داشته است. اگرچه مناسبات اقتصادی دو کشور ایران و قزاقستان در طول تاریخ فراز و فرودهایی داشته است، اما در چند سال اخیر با توجه به توسعه روابط اقتصادی دو کشور و تاسیس روبه‌رشد شرکت‌های ایرانی در قزاقستان، نیاز به نیروی کار و همکاران قزاق آشنا به زبان فارسی افزایش می‌یابد و لازم است آموزش زبان فارسی از این جنبه نیز در این کشور مورد توجه خاص قرار گیرد.

افزون بر جنبه اقتصادی، شایسته است به همکاری‌ها و بسترهای علمی و تحصیلی میان دو کشور نیز اشاره شود. کشور ایران در حوزه‌های گوناگون علمی و فناوری به ویژه در زمینه نانوتکنولوژی، صنایع پزشکی و صنایع دفاعی پیشرفت‌های خوبی داشته است که می‌تواند زمینه‌ساز جذب دانشجویان علاقمند به حوزه‌های آموزشی فوق در دانشگاه‌های ایران باشد، علاوه بر رشته‌های فوق، در رشته‌های علوم انسانی به ویژه حقوق، ادبیات، علوم سیاسی و روابط بین‌الملل و تاریخ دانشجویان بسیاری علاقمند به ادامه تحصیل در یکی از دانشگاه‌های برتر و تراز اول ایران بوده و هستند که در این رابطه امکان بهره‌مندی دانشجویان برتر از بورس‌های تحصیلی جهت ادامه تحصیل در رشته مورد علاقه‌شان در ایران فراهم است.

به این ترتیب، زبان فارسی برای قزاقستان به مثابه پلی است که از یکسو این کشور را به لحاظ تاریخی و فرهنگی با گذشته آن پیوند می‌دهد و از سوی دیگر بر پایه این پیشینه استوار و محکم چشم‌اندازی به آینده دارد که علاوه بر تاریخ و فرهنگ دربرگیرنده حوزه علم و اقتصاد نیز هست. به عبارت دیگر، ضمن توجه به گذشته و جایگاه تاریخی زبان فارسی و اهمیت ادبی و زیبایی‌شناختی آن که برای مردم قزاقستان جذابیت خاص خودش را دارد، مساله جایگاه این زبان در امر تحصیل، اقتصاد و تجارت مطرح است و با توجه به این که در این زمان یکی از انگیزه‌های گرایش مردم به ویژه نسل جوان به یادگیری یک زبان خارجی، آینده کاری آن زبان است، رشد و تعدد شرکت‌های تجاری ایران در قزاقستان انگیزه مضاعفی را برای ضرورت یادگیری زبان فارسی برای آنهایی که علاقمند به کار و تجارت با ایرانیان و در محیط ایرانی هستند، ایجاد خواهد کرد.

منبع: ایسنا

عنایت‌ الله آتشی چهره ماندگار ورزش کشور شد