باشگاه خبرنگاران جوان - پس از پیروزی انقلاب اسلامی، تعدادی از استادان مانند میر جلال‌الدین کزازی، میردامادی و مهری باقری در دانشگاه بارسلونا به تدریس فارسی پرداختند.

این گزارش نگاهی دارد به حضور زبان فارسی در اسپانیا و مسیری که این زبان در حدود نیم قرن گذشته سپری کرده است، در بخش اول تاریخچه فارسی در اسپانیا از نخستین روزهای شکل‌گیری دوره‌های آموزش تا امروز مرور شده، سپس مراکزی که اکنون در آموزش فارسی فعال‌اند معرفی و در نهایت به آسیب‌شناسی روند و کمبودها پرداخته است.

اولین گام‌ها برای آموزش فارسی در دانشگاه‌های اسپانیا در دانشگاه آئوتونومای مادرید در سال ۱۹۷۵ برداشته شد، مؤسسه‌ای به نام Instituto de Estudios Orientales y Africanos (مؤسسۀ مطالعات شرقی و آفریقایی) آغاز به کار نمود که انجمن خاورشناسان اسپانیا نقش عمده‌ای در تأسیس آن داشت، در این مؤسسه زبان فارسی در کنار زبان‌های ترکی، روسی، ژاپنی و ... تدریس می‌شد، تدریس فارسی به عهده استادانی بود که از ایران اعزام می‌شدند و دولت ایران حقوق آن‌ها را پرداخت می‌کرد، کمی پس از آن زبان فارسی بخشی از برنامه درسی اختیاری مطالعات عربی و اسلام‌شناسی شد،

پس از پیروزی انقلاب اسلامی، تعدادی از استادان مانند میر جلال‌الدین کزازی، میردامادی، مهری باقری و محمد غلام از سوی وزارت علوم ایران در دانشگاه بارسلونا به تدریس فارسی پرداختند.

خواکین رودریگز ورگاس، پیشگام اسپانیایی آموزش فارسی، در دهۀ ۸۰ میلادی خودآموز زبان فارسی فرا گرفت و در دهۀ ۹۰ بدون حمایت نهادهای ایرانی ولی با کمک مالی ریاست دانشکدۀ زبانشناسی دانشگاه سویل، در این دانشگاه فارسی تدریس کرد و سال‌ها زبان فارسی را در آن دانشگاه آموزش داد (۱۹۹۶ تا ۲۰۰۴)، او آثار مهمی چون «گلستان سعدی»، «جوامع الحکایات عوفی»، «قابوسنامه» و آثار معاصر چون «سووشون» سیمین دانشور را ترجمه کرد، در ۲۰۱۷ جایزه کتاب سال جمهوری اسلامی ایران را به دلیل ترجمه «اسرار التوحید فی مقامات ابو سعید ابوالخیر» دریافت کرد، از سال ۲۰۰۹ تاکنون در استخدام رایزنی فرهنگی ایران در اسپانیا قرار دارد و کلاس‌های آموزش فارسی در این مرکز را مدیریت می‌کند.

در دانشگاه‌های دیگر اسپانیا که کلاس فارسی دارند می‌توان به دانشگاه‌های کمپلوتنسه مادرید ( سعید هوشنگی)، بارسلونا ( بهجت مهدوی)، سالامانکا ( نازیا بارانی)، آلیکانته ( خوسه فرانسیسکو کوتیاس فرر) و ویگو (مینا شایان) اشاره کرد، آموزش فارسی در این دانشگاه‌ها به عنوان واحد اختیاری یا زبان دوم ارائه می‌شود، در دانشگاه آئوتونومای مادرید نادره فرزام‌نیا تدریس فارسی را بر عهده دارد، از میان این دانشگاه‌ها تنها بارسلونا و ویگو در چارچوب توافقات دوجانبه با رایزنی فرهنگی ایران فعالیت می‌کنند.

کلاس‌های آزاد برای علاقه‌مندان تا سال ۱۳۸۹ وجود نداشت، ولی به همت رایزنی فرهنگی ابتدا در مادرید و سپس در خانه آسیا راه‌اندازی شد، این کلاس‌ها تا سطح B۳ برگزار می‌شوند و هر سطح شامل ۶۰ ساعت آموزش است، در سال‌های ۲۰۲۰ و ۲۰۲۱ بیش از ۴۰ نفر در کلاس‌های آنلاین ثبت نام کردند، اما در سال‌های ۲۰۲۲ و ۲۰۲۳ تعداد ثبت‌نامی‌ ها کاهش شدیدی داشته و فقط ۱۳ نفر ثبت نام کردند، دلیل این افت احتمالا مرتبط با پاندمی کرونا بوده است.

در بارسلونا، توافقنامه‌ای با دانشگاه در سال ۱۳۸۹ امضا شد که منجر به احیای کلاس‌های فارسی در انستیتوی زبان‌های مدرن شد، اما از ۲۰۲۰ تاکنون کلاس‌ها به دلیل پاندمی برگزار نشده و در سال تحصیلی ۲۰۲۳/۲۴ نیز لغو شد، با راه‌اندازی کلاس‌های آزاد توسط رایزنی فرهنگی، تعداد فارسی‌آموزان از مجموع فراگیران دو دهۀ قبل فراتر رفته است، هم‌اکنون تدریس در کلاس‌های رایزنی به عهده خواکین رودریگز ورگاس و خانم فاطمه تفرشی است.

دانشگاه آلیکانته: واحد اختیاری فارسی از ۲۰۰۱، ۶ ساعت آموزش حضوری در هفته، خوسه کوتیاس فرر، ارتباطی با رایزنی ندارد

دانشگاه آئوتونومای مادرید: واحد اختیاری از ۱۹۸۹، ۴ ساعت حضوری و ۱ ساعت لابراتوار، استاد نادره فرزام‌نیا، بدون ارتباط با رایزنی

دانشگاه بارسلونا: کلاس‌ها تحت حمایت رایزنی، بهجت مهدوی

دانشگاه سالامانکا: واحد اختیاری از ۲۰۰۸، از ۲۰۱۷ فارسی به عنوان زبان دوم ارائه می‌شود، دوره «فرهنگ و اندیشه ایرانی» از ۲۰۱۸ تدریس شده، «اتاق مطالعات ایران» نیز افتتاح شده، حمایت مالی رایزنی از سال ۲۰۱۸ تا ۲۰۲۲ قطع شد و از پارسال از سر گرفته شد

دانشگاه کمپلوتنسه مادرید: واحد اختیاری از ۱۹۹۸، ۸ ساعت آموزش حضوری و ۱ ساعت لابراتوار، سعید هوشنگی، ارتباط با رایزنی وجود ندارد

دانشگاه ویگو: کلاس‌ها تحت توافق با رایزنی برگزار می‌شود، مینا شایان، از ۲۰۲۰ تاکنون به دلیل پاندمی کلاس‌ها برگزار نشده

مرکز فرهنگی مدیترانه (Centro Mediterráneo) وابسته به دانشگاه گرانادا، از ۲۰۱۸ فارسی در سطوح ابتدایی تدریس می‌شود، نرگس رحیمی، رایزنی هیچ رابطه‌ای ندارد.

در هیچ مدرسه‌ای آموزش فارسی دایر نیست، در خانه آسیا از ۲۰۱۷ کلاس‌های فارسی برای علاقه‌مندان برگزار می‌شود، مدرس خانم تئا ورداسانیدزه، تحت حمایت رایزنی،

مرکز پرسپولیس (Centro Persépolis) مدیریت احمد طاهری، بدون حمایت رایزنی

مؤسسه یلدا، افتتاح ۲۰۲۲، آموزش آنلاین، مدیر و مدرس سولماز صالح عظیمی

آموزش فارسی در اسپانیا نهادینه نشده، نبود کرسی رسمی دانشگاهی باعث شده هر تغییر در عوامل بیرونی آموزش فارسی را در معرض خطر قرار دهد، دپارتمان‌های اسلام‌شناسی و مطالعات عرب فارسی را رقیب می‌دانند و مانع ایجاد کرسی‌های ثابت می‌شوند، دلایل عدم حضور پررنگ فارسی در اسپانیا شامل کمبود بودجه، نبود سابقه ایرانشناسی، مخالفت اساتید عرب و اسلام‌شناسی، سطح پایین ارتباط دانشگاه‌ها با ایران، و حضور اندک ایرانیان است.

کتب آموزشی فارسی به اسپانیولی محدود و از ۲۰۰۱ تا کنون منتشر شده‌اند، شامل:

آموزش زبان فارسی برای فارسی‌آموزان اسپانیایی، سعید هوشنگی، ۲۰۰۰

راهنمای عملی زبان فارسی، سعید هوشنگی، ۲۰۰۳

دستور جامع گرامر فارسی مدرن، خواکین رودریگز ورگاس، ۲۰۱۱

مقدمه‌ای بر زبان فارسی، نادره فرزام‌نیا، ۲۰۰۴

فارسی برای اسپانیایی‌ها، سعید هوشنگی، ۲۰۰۷

کمبود بودجه نمونه‌ای روشن از اهمیت مسأله است، مانند حمایت رایزنی فرهنگی از کلاس‌های دانشگاه سالامانکا که به دلیل کمبود بودجه چهار سال متوقف شد، نبود سابقه ایرانشناسی در اسپانیا و تمرکز مطالعات اسلام‌شناسی بر اندلس مسلمان، مخالفت عرب‌شناسان دانشگاه‌ها، و سطح پایین ارتباط با ایران باعث شده زبان فارسی هیچ‌گاه حضور جدی نداشته باشد.

منبع: پایگاه جامعه و فرهنگ ملل

صفحه نخست روزنامه‌ها – دوشنبه ۶ اسفند