به گزارش خبرنگار گروه فرهنگ و جامعه خبرگزاری علم و فناوری آنا - سمانه نوری زاده - مقام معظم رهبری تکلیفی را به شورای عالی انقلاب فرهنگی در خصوص چابک‌سازی داشتند؛ به این معنا که تحولی در شورا‌های اقماری ایجاد شود و خود شورای عالی هم چابک شود تا بتواند نقش قرارگاه فرهنگی را داشته باشد. یکی از شورا‌های اقماری که در دستور کار قرار گرفته، شورای توسعه فرهنگ قرآنی بود.

در شورای معین شورای عالی انقلاب فرهنگی به این نتیجه رسیدند که اگر بخواهند هم در شورای عالی به دلیل چابک‌سازی و هم در شورای توسعه فرهنگ قرآنی تحول ایجاد شود که به مرحله عملیات برسد، باید به مجموعه‌ای واگذار شود که در آن کار قرآنی انجام می‌شود؛ لذا آن مجموعه هم باید استعدادش را داشته باشد و هم از لحاظ عِده و عُده کارش قرآن باشد و امکانات فراوانی داشته باشد. بر همین اساس شهریور ماه ۱۴۰۲ سازمان تبلیغات اسلامی به جهت اینکه سازمان دارالقرآن را دارد شورای توسعه فرهنگ قرآنی را تحویل گرفت.

در جلسه ۲۸ آذرماه سال جاری شورای‌عالی انقلاب فرهنگی حجت‌الاسلام سید مصطفی حسینی با رأی اکثریت اعضای شورای‌عالی انقلاب فرهنگی به سمت دبیری شورای توسعه فرهنگ قرآنی منصوب شد و ریاست این سازمان نیز حجت الاسلام قمی رئیس سازمان تبلیغات اسلامی به مدت سال عهده‌دار شد.

مصوبات شورای توسعه فرهنگ قرآنی، حکم قانون را دارد و می‌تواند خودش آن را ابلاغ کند و برای همه دستگاه‌ها لازم‌الاجرا است. منشور توسعه فرهنگ قرآنی سند جامع راهبری امور قرآنی کشور است. شورای توسعه فرهنگ قرآنی به عنوان کانون اصلی سیاستگذاری و راهبری امور قرآنی کشور قطعاً نیازمند تحول، توجه بیشتر به مردمی سازی و سامان بخشی بیشتر به تحولات قرآنی متناسب با گام دوم انقلاب اسلامی است. در این گزارش با محمد حسین فریدونی مشاور سابق دبیرخانه شورای توسعه فرهنگ قرآنی در خصوص انتقال این شورا به سازمان تبلیغات و فرصت‌ها و تهدید‌های پیش رو به گفت‌وگو نشستیم که در ادامه می‌خوانیم:

از نظر شما انتقال شورای توسعه به سازمان تبلیغات اسلامی به صلاح جامعه قرآنی خواهد بود؟

موضوع انتقال موضوعی است که قاعدتا دیگر نباید در خصوص آن شبهه کرد. ما باید یاد بگیریم حرمت نظام قانون گذاری را در کشور نگه داریم. تا قبل از رسمی شدن انتقال و مصوب شدن در شورای عالی انقلاب فرهنگی می‌توان صحبت کرد و زمانی که قانونی شد همه ما باید تابع باشیم.

زمانی زیاد نگذشته و نهال تازه کاشته شده است و در ابتدای فعالیت چه اتفاقاتی می‌تواند راهگشا باشد؟ بعد از این چکار باید کنیم که نگرانی‌هایی از انتقال وجود داشته برطرف و تهدید‌ها به فرصت تبدیل شود؟

شورای توسعه مهمترین اشکال سابقش مدیریت انسانی بود. حتی در اجرا هم مشکلی نبود بلکه فرهنگ مدیریتی که در دبیرخانه شورای توسعه حاکم بود تناسبی با قرارگاه فرهنگی که نیاز دارد به صورت تمام وقت و جدی و بدون در نظر گرفتن ملاحظات غیرحرفه‌ای و غیرمقرراتی کار کند، نداشت. بسیاری از مشکلات و کندی اجرای اسناد منشور کاملاً مسأله‌ای انسانی بوده است. فرصت‌های زیادی از دست رفت. یک نمونه آن این بود که حجت الاسلام دکترعاملی، که بعد از دکتر مخبر به عنوان دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی منصوب شدند، ابتدا در جریان ابعاد کار شورای قرآنی نبودند. یک سال نگذشته بود که مسلط به کار شدند سه بار در مصاحبه‌هایشان گفتند ما در شورای عالی انقلاب فرهنگی سه ستاد داریم: ستاد علم، ستاد فرهنگ و ستاد قرآن. البته از نظر حقوقی ما تنها دو ستاد داشتیم و شورای توسعه فرهنگ قرآنی جزو ستاد‌ها محسوب نمی‌شد. کل دبیرخانه شورای توسعه فرهنگ قرآنی تنها یک اداره کل در شورای عالی انقلاب فرهنگی محسوب می‌شد. در حالی که یک ستاد دو معاون و شش اداره کل در زیر مجموعه خودش داشت. یعنی از سوی دبیر شورای عالی کاملاً این زمینه وجود داشت که شورای توسعه فرهنگ قرآنی تبدیل به ستاد شود. اما متأسفانه این اتفاق به دلایل شخصی توسط دبیر شورای قرآنی دنبال نشد و این ضربه بزرگی بود که به جامعه قرآنی وارد آمد. اگر همان زمان شورای توسعه فرهنگ قرآنی به ستاد تبدیل شده بود این جور نمی‌شد که بنا بر سیاست انتقال شورای‌های تخصصی لازم شود تا این شورا هم منتقل شود. یعنی اگر کسی نقدی به آقای خسروپناه دارد این نقد به ایشان وارد نیست. بلکه شورای توسعه فرهنگ قرآنی اگر به ستاد تبدیل شده بود این اتفاق برایش نمی‌افتاد.

فرصت‌های پیش‌روی انتقال شورای توسعه فرهنگ قرآنی به سازمان تبلیغات را چطور ارزیابی می‌کنید؟

در این اتفاق ما شاهد درایت و هوشمندی و نگاه درست شخص رئیس سازمان تبلیغات اسلامی بوده‌ایم. در جلسات شورای معین ایشان خودشان با این انتقال مخالفت کرده بودند و با دو بار رأی گیری به ایشان به نحوی اجبار شد که سه ساله تحویل گرفتند و در مصوبه هم اینکه به مدت سه سال انتقال داده می‌شود مکتوب شده ا ست. همچنین حجت الاسلام قمی در هفته اولی که شورای توسعه را تحویل گرفتند در جلسه سازمان دارالقرآن و بعد در جلسه معاونین سازمان تبلیغات مستقیم گفتند که این شورا واحدی مستقل زیر نظر خودشان است و کارش هیچ ارتباطی به دیگر واحد‌ها نخواهد داشت. این هوشمندی ایشان را نشان می‌دهد که می‌داند کار راهبردی و قرارگاهی با کار مجموعه‌ای عملیاتی مانند سازمان دارالقرآن ماهیتش فرق دارد. این یک فرصت و نقظه قوتی است که نگرانی‌هایی که دوستان از تضعیف جایگاه شورا داشتند مرتفع می‌کند.

علاوه بر این حاج آقای قمی تشخیص شان این بوده که مجموعه شورای توسعه فرهنگ قرآنی تبدیل به یک سازمان مستقل شود. سازمانی که همانند حوزه هنری کد‌های سازمان استخدامی و ماهیت مستقل داردنقطه قوت دیگری که می‌توان گفت انتخاب حجت الاسلام حسینی است. ایشان گرچه فردی عمدتا با سوابق و روحیات آموزشی و ترویجی هستند، اما چون حوزوی بوده و اخلاق خوبی دارند و با بزرگان حوزوی ارتباطات مناسبی برقرار کرده اند به ایشان قدرت خوبی در کار می‌دهد. همچنین با کار‌های راهبردی قرآنی هم آشنا هستند و نیازی نیست که تازه با مسائل آشنا شوند. در دوره گذار شورای توسعه فرهنگ قرانی که از دوره دبیر اسبق تا تصویب انتقال را در برمیگیرد، یکی از مشکلات این بود که علیرغم انگیزه جدی برای کار هیچ تخصصی وجود نداشت و برخی مواقع هم انتقال مطلب بسیار سخت بود. چون بسیاری از مطالب که نیاز به انتقال داشت نیازمند ذهنیت و تجربه قبلی بود.

چه کاری باید کرد که شورای توسعه فرهنگ قرآنی قوت بگیرد؟

اولین کار این است که مجموعه مقرراتی که در همه این سال‌ها در خصوص شورای توسعه فرهنگ قرآنی وجود داشته و تغییراتی که حاصل شده است در داخل منشور اعمال شود و یک مصوبه منسجم داشته باشد. در حال حاضر در ماده ۴ که شورای توسعه را گفته و در ماده ۵ اعضا را گفته است در جلوی عنوان دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی نوشته است «رئیس». در حالی که الان ریاست سه ساله است باید تبصره‌ای گذاشت که هر سه سال یکبار شورای عالی انقلاب فرهنگی در خصوص ریاست این شورا تصمیم گیری می‌کند. این امر حتماً از نظر حقوقی درست شود. در آنجا نوشته که دبیر شورا توسط رئیس شورا مشخص می‌شود، اما در شورای معین این را عوض کردند. اینها باید اعمال شده و در منشور تغییر پیدا کند.

از جمله موارد خیلی مهم این است که شورای توسعه فرهنگ قرآنی دبیرخانه اش یک واحد داخلی شورای عالی انقلاب فرهنگی بوده است. یک واحد داخلی را از نظر حقوقی نمی‌توان منتقل کرد. همچنان که حاج آقای قمی تشخیص شان این بوده باید در دستگاه جدید تشکیلات تازه‌ای ایجاد کرد. در نظام اداری استخدامی کشور به راحتی نمی‌توان این تغییرات را رقم زد.

تا قبل از این صندوق مشارکت توسعه فرهنگ قرآنی کد مستقل بودجه داشت و بودجه مستقل دریافت می‌کرد، اما خود شورای توسعه فرهنگ قرآنی نداشت و این امر در حال حاضر باید تبدیل شود به اینکه خود شورای توسعه فرهنگ قرآنی هویت مستقل بگیرد. مانند اینکه تا اواخر مدیریت آقای دکتر مخبر، شورای فرهنگی اجتماعی زنان با اینکه وابسته به شورای عالی انقلاب فرهنگی بود، اما ساختار و بودجه و همه چیز آن مستقل بود، چرا که تشکیلات مصوب داشت و حتی دکتر مخبر مدیر مالی مستقل برای آن منصوب می‌کرد.

این امر برای شورای توسعه باید اتفاق بیافتد وگرنه الان معلوم نیست به راحتی بتوانند داخل سازمان تبلیغات تشکیلات جدید ایجاد کنند و بعد از سه سال اگر قرار شد جای دیگری منتقل شود مشکل از نو شروع می‌شود و هر سه سال بحران تشکیلاتی و نیروی انسانی خواهد داشت. همین مشکل عملا موجب شده حتی یک نفر از نیرو‌های با تجربه شورای توسعه را نمی‌توانند وارد سازمان کنند مگر اینکه ارتباط استخدامی شان با شورای عالی انقلاب فرهنگی را قطع کنند که چنین چیزی ستم به ایشان و خانواده‌های شان است. قرارداد انجام کار معین با حقوق معادل پیمانی در عمل به قرارداد پروژه‌ای بدون بیمه تبدیل خواهد شد. چرا که سازمان هم پست خالی ندارد که رسما منتقل شوند و سوابق شان محفوظ بماند. پست‌های قبلی شورای قرآنی هم در تشکیلات شورای عالی انقلاب فرهنگی پست موقت بوده که برای انتقال پست هیچ رسمیتی ندارد.

در خصوص بودجه توسعه فرهنگ قرآنی چه چیزی رقم می‌خورد؟

در دو سال اخیر به صندوق مشارکت توسعه فرهنگ قرآنی پولی داده نشده است. ردیف بودجه قرآنی صندوق باز هم به دلایل کاملا شخصی از صندوق به دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی منتقل شد. در حال حاضر یکی از جدی‌ترین چالش‌ها همین است. در حالی که در مصوبه آمده است که نیروی انسانی منتقل می‌شود و عملا هیچ نیروی انسانی به حاج آقای حسینی داده نخواهد شد، اما پول‌ها در دبیرخانه نگه داشته شده است. یعنی از اعتبارات سال ۹۰ به بعد در دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی پول وجود دارد و صندوق در حال حاضر یک ریال هم ندارد. از سال ۹۹ هم به دلیل مشکل انتقال سنواتی که دیوان محاسبات اشکال می‌گرفت آخر سال مجبور شدند که هر چه در صندوق مانده بود را به دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی بیاورند تا بتوانند انتقال سنواتی انجام دهند. حتی آن پول هم در شورا مانده است.

آنچه که خرج نشده به دو سه علت است. پول‌هایی که برای شان مصوبه‌ای نبوده است مانند پول ۱۴۰۲ که مصوبه‌ای برای موارد هزینه اش نیست، پول‌هایی که مصوبه کمیته تخصیص صندوق یا شورای راهبری اجرای اسناد راهبردی منشور داشته ولی قراردادهایش مشکل داشته است. مانند ۶ میلیارد تومان برنامه‌های مصوب اتحادیه مؤسسات و تشکل‌های قرآن و عترت کشور که با سوئ تفاهمی مدیریتی قراردادش بسته نشده است. یک سری هم قرارداد‌هایی است که بسته شده و قسط‌های اولش داده شده، اما چون فعالیت ناقص انجام شده قسط‌های بعدی پرداخت نشده و از سنوات قبلی در دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی مانده است. همچنین پول‌هایی که به دستگاهی رفته و دستگاه خرج نکرده است. به عنوان مثال در وزارت علوم پول خرج نکرده زیادی مانده است. یا برای مثال پولی به عنوان معین به دانشگاه قم داده شده است و دانشگاه قم بهانه کرده ریزاسناد باید داده شود و بعد همان پول خرج شده که باید استیفا شود. طلب‌هایی دیگری از این دست برای شورای عالی انقلاب فرهنگی وجود دارد. البته این مشکلات را هم باید به فهرست نتایج راهبرد نادرست مدیریتی و شخصی سازی امور در دبیرخانه شورای قرآنی در بیش از یک دهه گذشته اضافه کرد.

پیشنهاد شما برای ساماندهی این امر چیست؟

پیشنهادم این است که همانطور که شورا را منتقل کردند، دریک بند، انتقال اعتبارات قرآنی باقی مانده چه در دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی و چه در دستگاه‌ها به حساب صندوق را تصویب کنند. از سنوات گذشته از سال ۹۰ تا کنون از محل اعتبارات منشور توسعه فرهنگ قرآنی تعهداتی وجود داشته است. اینها نیز به صندوق منتقل شود. با انتقال رسمی همه ارکان شورای قرآنی، اصرار بر ماندن پول‌های قرآنی در دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی و دستگاه‌ها هیچ وجه قانونی و شرعی و تعبیر موجهی برای فعالان ملی قرآنی ندارد.

برای اینکه راهش هم تسهیل شود همانطور که در شورای معین تصویب کردند که انتقال انجام شود. همان را هم تصویب کنند که کلیه اعتبارات قرآنی باقیمانده از سنوات گذشته در دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی و دستگاه‌ها همچنین تعهدات مربوطه به صندوق مشارکت توسعه فرهنگ قرآنی منتقل و طبق ضوابط صندوق تقسیم و تخصیص داده می‌شود. این کار بسیار ساده‌ای است. اینکه پول بخواهد در دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی بماند موجب سوظن خواهد بود.

آیا شورای عالی انقلاب فرهنگی اقداماتی انجام داده است و یا ممانعت به خرج می‌دهد؟

متأسفانه کسانی که در دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی جدید آمده اند نسبت به فضا و خاستگاه این پول توجیه نیستند و گمان می‌کنند کمک در اختیار آنان است. جناب دکتر خسروپناه هم تحت تأثیر این مساله کمیته پنج نفره‌ای را تشکیل داده اند که از اعضای کمیته تخصیص و شورای راهبری فقط دبیر شورای قرآنی در آن عضوند. جامعه قرآنی باید برای انتقال قانونی این پول‌ها فشار بیاورند، هیچ مشکل قانونی هم از نظر قوانین کشور ندارد و تنها یک برداشت شخصی و اعمال سلیقه مدیریتی است. چرا که شورای عالی انقلاب فرهنگی مصوباتش برای همه دستگاه‌ها ازجمله دبیرخانه اش لازم الاجراست و همانطور که دکتر خسروپناه انتقال کل مجموعه شورای توسعه فرهنگ قرآنی را تصویب گرفت می‌تواند این کار لازم را هم انجام دهد. ضمن این که تشکیلات دبیرخانه شورای عالی هیات امنایی است و اعتباراتش از جمله اعتبارات قرآنی فصل پنج بودجه و قابل هر تصمیمی توسط هیات امنا بدون نیاز به تصویب شورای عالی است. اطلاعات بنده حاکی از نوعی احتیاط دوستانه برای پرهیز از ورود به ایراد‌های مدیریتی دبیر سابق شورای قرآنی در اعتبارات منشور است.

بودجه قرآنی سال ۱۴۰۳ چطور می‌شود؟

یکی از مشکلات شورای قرآنی این بود که با رایزنی با سازمان برنامه، در بودجه ۱۴۰۱ و ۱۴۰۲ صندوق را حذف کردند و پول را به دبیرخانه آوردند تا کمیته تخصیص به ویژه رییس آن - که نسبت به هزینه بیت المال حساس و دقیق بود- دخالتی در تصمیم گیری اعتبارات قرآنی نداشته باشند. البته در سال ۱۴۰۱زمانی که دکتر عاملی از بی اعتبارشدن صندوق و آمدن بودجه به دبیرخانه مطلع شدند به معاون اجرایی شان دستور دادند که یک ریال از این پول بدون امضای رئیس کمیته تخصیص و مصوبه این کمیته نباید خرج شود. به مجرد اینکه جناب خسروپناه آمدند اقدامات زیرکانه تیم پروژه حذف صندوق و نگاه غلط همکاران جدید راه دیگری را طراحی و اجرا کرد.

برای پیگیری بودجه ۱۴۰۳ هم مشکل قانونی نیست. صندوق مشارکت توسعه فرهنگ قرآنی در اساسنامه اش هویت مستقل دارد و از سمت سازمان برنامه و بودجه هم به رسمیت شناخته شده است. اشکال این بود که رئیسش از آمدن بودجه به آن جلوگیری کرد. از نظر حقوقی این سازمان وجود دارد و تشکیلاتی مستقل در خارج از فضای اداری مالی داخلی سازمان تبلیغات است. از این رو نامه مشترکی توسط حاج آقای قمی و دکتر خسروپناه در ماه اخیر به سازمان برنامه و بودجه رفته که ردیف صندوق مجددا در جداول لایحه بودجه ۱۴۰۳ درج شود. اگر دنبال کار بروند و هوشمندانه و قدم به قدم پیگیری دقیق کنند ردیفی ایجاد خواهد شد و گر نه در شرایط و فضای موجود، سال بعد رییس و دبیر شورا و صندوق قرآنی هیچ اعتباری نخواهند داشت. ضمن اینکه متاسفانه همکار اصلی دبیر شورای قرآنی در پروژه حذف صندوق، در مجلس رفت و آمد دارند و هنوز نسبت به دست انداری به اعتبارات قرآنی ناامید نشده اند. پس هر احتمالی در این باره ممکن الوقوع است.

حاج آقای حسینی تا زمانی که نتوانند برای شورای توسعه فرهنگ قرآنی هویت مستقل ایجاد کنند و از اداری استخدامی پست سازمانی بگیرند مجبوربه استفاده از نیروی پروژه‌ای یا قرضی از دستگاه‌ها هستند. حجم کار زیاد و بسیار سخت است و این رد و بدل شدن‌ها به آسانی رخ نمی‌دهد. در همین راستا باید متن منشور تغییر کند، صندوق و شورا و دبیرخانه هویت مشترک و مستقل پیدا کند، پست‌های سازمانی کافی که شاید سی تا باشد در این فاصله از سازمان اداری سازمانی برای این تشکیلات گرفته شود و فعلا علاوه بر اعتبار صندوق در بودجه ۱۴۰۳، ولو در جداول کمک، ردیفی برای شورا منظور شود. در این صورت دبیر شورای قرآنی از اوایل سال آینده می‌توانند تشکیلات درست و منسجمی را ایجاد و فعال کنند. در حال حاضر، شورای توسعه فرهنگ قرآنی در اصل و واقعیت منتقل نشده است بلکه تنها یک مفهوم حقوقی است که منتقل شده است.

انتهای پیام/

پول‌های مانده در شورای عالی انقلاب فرهنگی وجه قانونی و شرعی ندارد